Tín chỉ carbon là gì và tại sao lại được quan tâm?
Biến đổi khí hậu đang là thách thức toàn cầu, buộc các quốc gia và doanh nghiệp phải tìm kiếm giải pháp giảm phát thải khí nhà kính. Một trong những công cụ quan trọng nhất hiện nay là tín chỉ carbon, được xem như một cơ chế tài chính giúp thúc đẩy các dự án xanh và hỗ trợ doanh nghiệp thực hiện mục tiêu giảm phát thải. Việt Nam, với cam kết đạt phát thải ròng bằng 0 vào năm 2050 theo COP26, cần nhanh chóng thích ứng với xu hướng này.
Tín chỉ carbon (carbon credit) là một đơn vị đo lường lượng khí CO₂ hoặc các loại khí nhà kính tương đương được giảm thiểu hoặc loại bỏ khỏi bầu khí quyển. Mỗi tín chỉ carbon tương đương với một tấn CO₂ được cắt giảm hoặc hấp thụ. Doanh nghiệp có thể mua bán tín chỉ này trên thị trường để bù đắp lượng phát thải vượt mức cho phép. Việc giao dịch tín chỉ carbon không chỉ giúp các quốc gia đạt mục tiêu giảm phát thải mà còn mở ra cơ hội tài chính cho doanh nghiệp.
Tín chỉ carbon đang trở thành công cụ quan trọng trong nền kinh tế toàn cầu vì nhiều lý do. Các quốc gia phát triển như Liên minh Châu Âu, Mỹ và Nhật Bản đang áp dụng các cơ chế đánh thuế carbon, đồng thời yêu cầu doanh nghiệp phải mua tín chỉ carbon để bù đắp lượng phát thải. Điển hình là Cơ chế điều chỉnh biên giới carbon (CBAM) của EU, dự kiến có hiệu lực từ năm 2026, sẽ đánh thuế carbon lên hàng hóa nhập khẩu từ các nước chưa có chính sách giảm phát thải phù hợp. Điều này có tác động trực tiếp đến các ngành xuất khẩu chủ lực của Việt Nam. Ngoài ra, nhiều tập đoàn đa quốc gia đang đặt ra yêu cầu nghiêm ngặt hơn về phát thải carbon đối với chuỗi cung ứng. Nếu doanh nghiệp Việt Nam không đáp ứng được các tiêu chuẩn về phát thải, họ có thể mất đi những đối tác quan trọng trên thị trường quốc tế.
Một yếu tố quan trọng khác là xu hướng tài chính xanh đang lên ngôi. Các tổ chức tài chính quốc tế ưu tiên cấp vốn cho doanh nghiệp có chiến lược phát triển bền vững và đạt chuẩn carbon thấp. Việc tham gia thị trường tín chỉ carbon không chỉ giúp doanh nghiệp đáp ứng các tiêu chuẩn về môi trường mà còn giúp họ tiếp cận các nguồn vốn với chi phí thấp hơn, nâng cao lợi thế tài chính trong dài hạn.
Doanh nghiệp Việt Nam cần làm gì để thích ứng?
Để duy trì khả năng cạnh tranh và tận dụng cơ hội từ tín chỉ carbon, doanh nghiệp Việt Nam cần chủ động trang bị kiến thức và chuẩn bị chiến lược phù hợp. Việc đáp ứng tiêu chuẩn xuất khẩu ngày càng trở nên quan trọng, đặc biệt đối với các ngành có mức phát thải cao như thép, xi măng, dệt may và da giày. Nếu không có kế hoạch giảm phát thải cụ thể, doanh nghiệp sẽ gặp nhiều khó khăn khi xuất khẩu, đặc biệt là khi CBAM của EU chính thức được áp dụng.
Bên cạnh việc tuân thủ các quy định quốc tế, doanh nghiệp có thể tận dụng lợi thế tài chính từ thị trường tín chỉ carbon. Bằng cách đầu tư vào các dự án giảm phát thải như năng lượng tái tạo, trồng rừng hoặc sản xuất sạch, doanh nghiệp có thể đăng ký và bán tín chỉ carbon trên thị trường quốc tế, tạo thêm nguồn thu mới. Ngoài ra, việc đạt chuẩn carbon thấp giúp doanh nghiệp bảo vệ thương hiệu và nâng cao uy tín trên thị trường. Người tiêu dùng ngày càng quan tâm đến các sản phẩm thân thiện với môi trường, do đó, những doanh nghiệp thực hiện chiến lược phát triển bền vững sẽ có lợi thế hơn trong việc thu hút khách hàng và duy trì chỗ đứng trên thị trường quốc tế.
Cơ hội phát triển và những thách thức doanh nghiệp phải đối mặt
Việc tham gia thị trường tín chỉ carbon mang lại nhiều cơ hội quan trọng cho doanh nghiệp Việt Nam. Không chỉ giúp tạo thêm nguồn thu từ việc bán tín chỉ carbon, doanh nghiệp còn có thể tiếp cận các nguồn vốn ưu đãi từ ngân hàng và tổ chức tài chính quốc tế. Nhiều quỹ đầu tư hiện nay đang dành sự quan tâm đặc biệt cho các doanh nghiệp cam kết giảm phát thải, nhờ đó họ có thể tiếp cận nguồn vốn với lãi suất thấp hơn và giảm bớt áp lực tài chính trong quá trình chuyển đổi sang mô hình kinh doanh bền vững.
Ngoài ra, đạt chuẩn carbon thấp giúp doanh nghiệp duy trì và mở rộng thị phần tại các thị trường xuất khẩu lớn như EU, Mỹ và Nhật Bản. Khi các nước này siết chặt quy định về phát thải, những doanh nghiệp đáp ứng tiêu chuẩn sẽ có lợi thế hơn trong việc giữ chân đối tác và mở rộng quy mô kinh doanh. Chính phủ Việt Nam cũng đang xây dựng thị trường carbon nội địa theo Nghị định 06/2022/NĐ-CP, cho phép doanh nghiệp trong nước mua bán tín chỉ carbon ngay tại Việt Nam, giảm bớt sự phụ thuộc vào thị trường quốc tế và tạo động lực phát triển bền vững trong dài hạn.
Tuy nhiên, doanh nghiệp Việt Nam cũng phải đối mặt với không ít thách thức. Hiện tại, nhiều doanh nghiệp chưa có đủ hiểu biết về cơ chế tín chỉ carbon, cũng như chưa có hệ thống đo lường lượng phát thải đáng tin cậy. Việc chuyển đổi sang mô hình sản xuất xanh cũng đòi hỏi chi phí đầu tư ban đầu khá lớn, điều này gây khó khăn cho nhiều doanh nghiệp vừa và nhỏ. Hơn nữa, thị trường carbon nội địa vẫn đang trong quá trình hoàn thiện, thiếu một sàn giao dịch minh bạch và cơ chế định giá rõ ràng, khiến doanh nghiệp khó tiếp cận và tận dụng tối đa lợi ích từ tín chỉ carbon.
Giải pháp nào giúp doanh nghiệp Việt Nam tận dụng tín chỉ carbon?
Để vượt qua những thách thức này, doanh nghiệp cần chủ động nâng cao nhận thức và đầu tư vào hạ
tầng đo lường lượng phát thải. Chính phủ cũng cần có những chính sách hỗ trợ phù hợp, như triển khai các chương trình đào tạo về tín chỉ carbon, giúp doanh nghiệp hiểu rõ hơn về cách thức vận hành của thị trường này. Đồng thời, việc xây dựng một sàn giao dịch tín chỉ carbon minh bạch, có tính thanh khoản cao sẽ giúp doanh nghiệp dễ dàng tham gia và tận dụng cơ hội từ thị trường này.
Bên cạnh đó, các chính sách tài chính hỗ trợ doanh nghiệp trong quá trình chuyển đổi sang sản xuất xanh cũng là yếu tố quan trọng. Chính phủ có thể triển khai các quỹ hỗ trợ doanh nghiệp, giúp họ giảm bớt gánh nặng tài chính và tạo động lực cho việc áp dụng mô hình phát triển bền vững.
Kết luận
Tín chỉ carbon không chỉ là công cụ giúp Việt Nam thực hiện cam kết giảm phát thải mà còn là cơ hội để doanh nghiệp nâng cao năng lực cạnh tranh, tiếp cận thị trường quốc tế và thu hút nguồn vốn xanh. Tuy nhiên, để tận dụng tối đa lợi ích này, doanh nghiệp Việt Nam cần nhanh chóng trang bị kiến thức, nắm vững các quy định và có chiến lược chuyển đổi phù hợp. Nếu có sự phối hợp chặt chẽ giữa chính phủ, doanh nghiệp và các tổ chức tài chính, thị trường tín chỉ carbon tại Việt Nam có thể phát triển bền vững, mang lại lợi ích thực sự cho nền kinh tế và tạo ra giá trị lâu dài cho cộng đồng doanh nghiệp.
