Kinh tế tư nhân đã và đang khẳng định vai trò quan trọng trong nền kinh tế Việt Nam, đóng góp lớn vào tăng trưởng GDP, tạo việc làm và thúc đẩy đổi mới sáng tạo. Nhận thức rõ điều này, Đảng và Nhà nước đã có nhiều chủ trương, chính sách nhằm tháo gỡ rào cản, hoàn thiện thể chế, tạo môi trường thuận lợi để kinh tế tư nhân phát triển mạnh mẽ. Đặc biệt, bài viết của Tổng Bí thư Tô Lâm nhấn mạnh việc đổi mới tư duy từ "quản lý" sang "kiến tạo", coi kinh tế tư nhân là động lực quan trọng để đưa Việt Nam trở thành nền kinh tế có thu nhập cao. Vậy đâu là những giải pháp cần thiết để hiện thực hóa mục tiêu này? Luật sư Nguyễn Thanh Hà, chủ tịch Công ty Luật SBLAW trao đổi và trả lời như sau:
1/ Mới đây Tổng Bí thư Tô Lâm đã có bài viết Phát triển kinh tế tư nhân đòn bẩy để Việt Nam phát triển thịnh vượng. Vậy trong việc thực hiện thúc đẩy kinh tế tư nhân phát triển, đổi mới tư duy từ quản lý sang kiến tạo, theo Luật sư điều này nên được hiểu cụ thể như thế nào khi tháo gỡ các điểm nghẽn về thể chế cho kinh tế tư nhân?
Trả lời:
Đổi mới tư duy từ "quản lý" sang "kiến tạo" có nghĩa là nhà nước xây dựng thể chế phù hợp, ban hành chính sách đúng đắn và tạo lập môi trường kinh doanh thuận lợi từ đó kinh tế tư nhân sẽ có điều kiện phát triển mạnh mẽ, góp phần thúc đẩy tăng trưởng kinh tế cao và đưa Việt Nam sớm trở thành nền kinh tế có thu nhập cao trong hai thập niên tới. Theo tôi khi tháo gỡ các điểm nghẽn về thể chế cho kinh tế tư nhân, nên được hiểu cụ thể qua các điểm như sau:
Thứ nhất, hoàn thiện thể chế kinh tế thị trường đầy đủ, hiện đại, năng động và hội nhập. Nhà nước cần đảm bảo nền kinh tế vận hành theo nguyên tắc thị trường, giảm thiểu sự can thiệp hành chính, xóa bỏ cơ chế xin – cho, đồng thời sử dụng các công cụ thị trường để điều tiết nền kinh tế. Đặc biệt, cần kiểm soát chặt chẽ tình trạng độc quyền, bảo vệ cạnh tranh lành mạnh để doanh nghiệp tư nhân phát triển bình đẳng.
Thứ hai, bảo vệ quyền tài sản, quyền sở hữu và quyền tự do kinh doanh của doanh nghiệp tư nhân. Nhà nước cần hoàn thiện cơ chế pháp lý chặt chẽ về bảo vệ quyền sở hữu tài sản, bao gồm quyền sở hữu trí tuệ và tài sản vô hình, giảm thiểu rủi ro pháp lý, hạn chế tình trạng thay đổi chính sách đột ngột. Đồng thời, cải cách hệ thống tư pháp thương mại, nâng cao hiệu quả giải quyết tranh chấp hợp đồng, đảm bảo minh bạch và công bằng.
Thứ ba, hỗ trợ phát triển các tập đoàn kinh tế tư nhân có năng lực cạnh tranh quốc tế. Cần thúc đẩy mô hình hợp tác giữa khu vực tư nhân với Nhà nước trong các dự án chiến lược, đồng thời hỗ trợ doanh nghiệp nhỏ và vừa, hộ kinh doanh chuyển đổi thành doanh nghiệp chính thức, tạo điều kiện cho kinh tế tư nhân tham gia vào các lĩnh vực quan trọng như hạ tầng, công nghệ cao và công nghiệp chế tạo.
Thứ tư, thúc đẩy đổi mới sáng tạo, chuyển đổi số và ứng dụng công nghệ mới. Nhà nước cần tạo cơ chế thử nghiệm (sandbox) cho các công nghệ tiên phong như trí tuệ nhân tạo, blockchain, fintech, đồng thời triển khai các chính sách ưu đãi thuế, hỗ trợ tài chính cho doanh nghiệp đầu tư vào nghiên cứu và phát triển (R&D), xây dựng hệ sinh thái khởi nghiệp mạnh mẽ.
Thứ năm, cải cách thể chế, đổi mới nền hành chính theo hướng phục vụ doanh nghiệp. Cần đẩy mạnh số hóa thủ tục hành chính, cắt giảm điều kiện kinh doanh không cần thiết, nâng cao hiệu quả đối thoại chính sách giữa Nhà nước và doanh nghiệp tư nhân, đảm bảo tính minh bạch và thực tiễn trong chính sách kinh tế.
Thứ sáu, giải phóng tối đa các nguồn lực phát triển cho kinh tế tư nhân, bao gồm vốn, đất đai, nhân lực và công nghệ. Cần thúc đẩy các kênh huy động vốn như thị trường chứng khoán, quỹ đầu tư mạo hiểm, bảo đảm doanh nghiệp tư nhân tiếp cận nguồn lực một cách minh bạch và công bằng.
Thứ bảy, phát triển kinh tế tư nhân trên nền tảng bền vững, gắn với trách nhiệm xã hội và bảo vệ môi trường. Nhà nước cần khuyến khích doanh nghiệp tư nhân thực hành kinh doanh có đạo đức, minh bạch, tham gia vào các hoạt động an sinh xã hội, góp phần xây dựng nền kinh tế phát triển bền vững.
2/ Tới đây theo Luật cần ưu tiên rà soát những luật nào đầu tiên thể thực hiện chủ trương này?
Trả lời:
Theo tôi, có một số luật cần được ưu tiên rà soát ngay để tạo điều kiện thuận lợi hơn cho khu vực kinh tế tư nhân, cụ thể như sau:
Đầu tiên là Luật Doanh nghiệp và Luật Đầu tư, vì đây là hai luật nền tảng quy định về cách doanh nghiệp được thành lập, vận hành và mở rộng. Nếu thủ tục vẫn còn phức tạp, rườm rà, thì doanh nghiệp sẽ rất khó phát triển, đặc biệt là các doanh nghiệp nhỏ và vừa.
Tiếp theo là Luật Thuế thu nhập doanh nghiệp, bởi thuế tác động trực tiếp đến động lực kinh doanh. Chúng ta cần có chính sách thuế hợp lý hơn để hỗ trợ doanh nghiệp tái đầu tư, mở rộng sản xuất, chứ không phải chỉ đặt nặng vấn đề thu ngân sách.
Một vấn đề rất quan trọng nữa là Luật Đất đai. Hiện nay, nhiều doanh nghiệp tư nhân gặp khó khăn trong việc tiếp cận đất để phát triển nhà máy, cơ sở sản xuất. Nếu không tháo gỡ được điểm nghẽn này, doanh nghiệp rất khó vươn lên mạnh mẽ.
Bên cạnh đó, chúng ta cũng cần xem xét lại Luật đầu tư theo phương thức đối tác công tư (PPP) để tạo điều kiện cho doanh nghiệp tư nhân tham gia vào các dự án hạ tầng, dịch vụ công. Điều này không chỉ giúp giảm gánh nặng cho ngân sách nhà nước mà còn thúc đẩy tăng trưởng kinh tế bền vững hơn.
Và cuối cùng, không thể bỏ qua các quy định về tài chính – tín dụng, vì tiếp cận vốn vẫn là một trong những rào cản lớn nhất đối với doanh nghiệp tư nhân. Nếu có những chính sách hợp lý hơn, doanh nghiệp sẽ có thêm nguồn lực để đầu tư và phát triển.
Tóm lại, chúng ta cần tập trung vào những luật ảnh hưởng trực tiếp đến hoạt động kinh doanh, đầu tư và mở rộng quy mô của doanh nghiệp tư nhân. Nếu làm tốt những điều này, khu vực kinh tế tư nhân chắc chắn sẽ phát triển mạnh mẽ hơn trong thời gian tới.
3/ Không chỉ sửa đổi các luật liên quan đến doanh nghiệp, theo Luật sư cần có những sửa đổi thế nào để tạo đột phá trong cải thiện môi trường đầu tư kinh doanh (minh bạch, số hóa thủ tục?)
Trả lời:
Để thu hút đầu tư và tạo điều kiện thuận lợi cho doanh nghiệp, việc minh bạch hóa và số hóa thủ tục hành chính là vô cùng quan trọng. Xây dựng hệ thống cơ sở dữ liệu quốc gia về xúc tiến đầu tư sẽ giúp minh bạch hóa các thủ tục và tạo môi trường đầu tư hấp dẫn hơn. Điều này không chỉ giúp các nhà đầu tư trong nước mà còn thu hút sự quan tâm của các nhà đầu tư quốc tế.
Bên cạnh đó, cải thiện môi trường kinh doanh là một yếu tố then chốt trong việc thu hút đầu tư và phát triển kinh tế tư nhân. Để đạt được điều này, cần phải tháo gỡ các vướng mắc pháp lý trong thực hiện dự án đầu tư. Rà soát và điều chỉnh danh mục ngành nghề đầu tư, kinh doanh có điều kiện và điều kiện kinh doanh sẽ giúp doanh nghiệp dễ dàng tiếp cận và thực hiện dự án.
Việt Nam cũng đang khuyến khích đổi mới sáng tạo bằng cách tạo khung pháp lý thử nghiệm cho các lĩnh vực công nghệ mới và hỗ trợ tài chính cho nghiên cứu và phát triển. Điều này sẽ giúp doanh nghiệp tăng cường khả năng cạnh tranh và đóng góp vào sự phát triển bền vững của nền kinh tế.
Cuối cùng, cải cách thể chế để kiến tạo nền hành chính phục vụ doanh nghiệp là nền tảng quan trọng. Mục tiêu là đưa Việt Nam vào Top 3 ASEAN về môi trường kinh doanh, thể hiện sự quyết tâm của Chính phủ trong việc kiến tạo môi trường đầu tư hấp dẫn. Với những nỗ lực này, Việt Nam hy vọng sẽ tận dụng tối đa tiềm năng của kinh tế tư nhân, từ đó đạt được mục tiêu phát triển thịnh vượng và bền vững.
4/ Luật sư nghĩ gì về việc xây dựng các cơ chế thử nghiệm sandbox để thúc đẩy phát triển ý tưởng mới, sản phẩm kinh doanh mới? Và cần xây dựng cơ chế này thế nào?
Trả lời:
Trong bối cảnh kinh tế số đang phát triển nhanh chóng, việc tạo ra các cơ chế thử nghiệm sandbox đã trở thành một chiến lược quan trọng để thúc đẩy sự đổi mới và phát triển ý tưởng kinh doanh mới. Cơ chế sandbox cho phép các doanh nghiệp, đặc biệt là startup, thử nghiệm các sản phẩm và dịch vụ mới trong một môi trường được kiểm soát, giảm thiểu rủi ro và chi phí.
Cơ chế này mang lại nhiều lợi ích, bao gồm tăng cường đổi mới, giảm thiểu rủi ro và tăng tốc phát triển. Các thử nghiệm được thực hiện trong một môi trường an toàn, giúp các doanh nghiệp tinh chỉnh sản phẩm và dịch vụ của mình một cách hiệu quả.
Để xây dựng một cơ chế thử nghiệm sandbox hiệu quả, cần có chính sách và quy định linh hoạt, sự hợp tác giữa các ngành, cung cấp nguồn lực cần thiết, đánh giá và phản hồi thường xuyên, cũng như bảo vệ dữ liệu và an ninh cao. Cơ chế thử nghiệm sandbox không chỉ là một công cụ hỗ trợ đổi mới mà còn là một chiến lược quan trọng để thúc đẩy sự phát triển kinh tế. Bằng cách tạo ra một môi trường thử nghiệm an toàn và hỗ trợ, chúng ta có thể khuyến khích sự sáng tạo và phát triển ý tưởng mới, từ đó tạo ra các sản phẩm và dịch vụ kinh doanh đột phá. Việc xây dựng và triển khai cơ chế này cần sự tham gia và hợp tác của nhiều bên liên quan để đảm bảo hiệu quả và bền vững.
