Luật sư Nguyễn Thanh Hà, chủ tịch công ty luật SBLAW đã có bài trả lời phỏng vấn báo Đầu tư về Quy định thí điểm xử lý tài sản và vật chứng trong quá trình điều tra, truy tố và xét xử các vụ án hình sự, sau đây là nội dung bài phỏng vấn:
Câu hỏi: Quốc hội vừa thông qua Nghị quyết thí điểm xử lý tài sản vật chứng…, dưới góc độ pháp luật, theo ông điều này có ý nghĩa gì? Trước đó, pháp luật quy định thế nào về vấn đề này?
Trả lời:
Quốc hội Việt Nam vừa thông qua Nghị quyết số 164/2024/QH15, thí điểm xử lý tài sản và vật chứng trong quá trình điều tra, truy tố và xét xử các vụ án hình sự. Đây là một bước tiến quan trọng trong việc cải cách pháp luật, nhằm nâng cao hiệu quả xử lý vụ án và bảo vệ quyền lợi của các bên liên quan.
Ý nghĩa của Nghị quyết
Thứ nhất, cải cách quy trình tố tụng. Nghị quyết này cho phép các cơ quan tố tụng có thể xử lý vật chứng và tài sản ngay từ giai đoạn đầu của quá trình điều tra, thay vì chỉ ở giai đoạn xét xử như trước đây. Điều này giúp giảm thiểu thời gian và chi phí cho các bên liên quan, đồng thời tăng cường tính minh bạch trong hoạt động tố tụng.
Thứ hai, bảo vệ quyền lợi hợp pháp. Nghị quyết quy định rõ ràng về quyền của chủ sở hữu tài sản bị thu giữ, cho phép họ có thể đề nghị cơ quan chức năng xem xét việc giao trả tài sản nếu không còn liên quan đến vụ án. Điều này tạo điều kiện thuận lợi cho việc bảo vệ quyền lợi hợp pháp của cá nhân và tổ chức.
Thứ ba, tăng cường trách nhiệm của cơ quan tố tụng. Các cơ quan tiến hành tố tụng sẽ phải chịu trách nhiệm hơn trong việc quản lý và xử lý vật chứng, tài sản. Nghị quyết cũng quy định rõ về thẩm quyền và trình tự thực hiện các biện pháp xử lý tài sản, giúp hạn chế tình trạng lạm dụng quyền lực.
Quy định trước đây về xử lý tài sản vật chứng
Trước khi có Nghị quyết này, việc xử lý tài sản vật chứng được quy định tại Điều 106 của Bộ luật Tố tụng Hình sự. Theo đó, vật chứng chỉ được xử lý sau khi có bản án hoặc quyết định của Tòa án có hiệu lực pháp luật. Điều này dẫn đến nhiều khó khăn trong việc bảo quản và sử dụng tài sản bị thu giữ, gây thiệt hại cho chủ sở hữu nếu vụ án kéo dài.
Nghị quyết mới sẽ chính thức có hiệu lực từ ngày 01 tháng 01 năm 2025 và áp dụng trong ba năm, tạo cơ hội để đánh giá hiệu quả của chính sách này trước khi có những điều chỉnh cần thiết.
Câu hỏi: Trong 5 biện pháp thí điểm có biện pháp cho phép giao dịch bất động sản kê biên để đảm bảo quyền lợi các bên liên quan và tránh lãng phí. Biện pháp này theo ông nên thực hiện thế nào để tránh hệ lụy?
Trả lời:
Để thực hiện biện pháp cho phép giao dịch bất động sản kê biên nhằm đảm bảo quyền lợi các bên liên quan và tránh lãng phí, theo tôi cần chú ý đến một số yếu tố quan trọng, và nên thực hiện theo các bước như sau:
Bước 1: Xác định rõ ràng điều kiện và quy trình kê biên. Cần có quy định cụ thể về các loại bất động sản nào có thể kê biên và điều kiện để được chuyển nhượng. Điều này bao gồm việc xác minh quyền sở hữu và tình trạng pháp lý của bất động sản, tránh tình trạng tranh chấp về quyền sở hữu sau này.
Bước 2: Giám định và định giá tài sản. Trước khi cho phép giao dịch, cơ quan chức năng cần tiến hành giám định và định giá tài sản một cách minh bạch. Số tiền thu được từ việc bán hoặc chuyển nhượng bất động sản sẽ được quản lý chặt chẽ để đảm bảo phục vụ cho việc thi hành án hoặc trả lại cho chủ sở hữu hợp pháp.
Bước 3: Quy định về quyền lợi phát sinh. Cần có quy định rõ ràng về việc xử lý lợi tức phát sinh trong quá trình khai thác bất động sản kê biên. Theo đó, lợi tức này có thể được sử dụng để bù đắp chi phí cho việc quản lý tài sản hoặc trả cho chủ sở hữu nếu họ không còn quyền sở hữu.
Bước 4: Bảo vệ quyền lợi của các bên liên quan. Cần thiết lập cơ chế bảo vệ quyền lợi hợp pháp của các bên liên quan, bao gồm cả chủ sở hữu tài sản và những người có quyền lợi liên quan khác. Việc này giúp giảm thiểu rủi ro tranh chấp và khiếu nại sau khi tài sản được xử lý.
Bước 5: Giám sát và báo cáo. Thiết lập cơ chế giám sát chặt chẽ đối với các giao dịch bất động sản kê biên để đảm bảo tính minh bạch và trách nhiệm. Các cơ quan chức năng cần có trách nhiệm báo cáo định kỳ về tình hình xử lý tài sản kê biên, từ đó đánh giá hiệu quả của biện pháp này.
Việc thực hiện biện pháp cho phép giao dịch bất động sản kê biên cần phải được tiến hành cẩn thận, với sự minh bạch trong quy trình và bảo vệ quyền lợi của tất cả các bên liên quan. Điều này không chỉ giúp tối ưu hóa việc sử dụng tài sản mà còn giảm thiểu hệ lụy pháp lý có thể xảy ra trong tương lai.
Câu hỏi: Đối với biện pháp nộp tiền đảm bảo để lấy tài sản vật chứng ra, đòi hỏi phải có kết luận định giá tài sản, việc này có khó khăn trong thực tiễn hay không?
Trả lời:
Việc nộp tiền bảo đảm để lấy tài sản vật chứng theo Nghị quyết số 164/2024/QH15 là một biện pháp quan trọng nhằm bảo vệ quyền lợi của các bên liên quan. Biện pháp này đòi hỏi phải có kết luận định giá tài sản, điều này có thể gặp phải một số khó khăn trong thực tiễn.
Quy trình định giá phức tạp
Một trong những khó khăn lớn nhất là quy trình định giá tài sản. Việc trưng cầu giám định và yêu cầu định giá có thể mất thời gian đáng kể, gây chậm trễ trong quá trình giải quyết vụ án. Để đảm bảo tính chính xác và minh bạch, quy trình này cần được thực hiện một cách cẩn thận. Tuy nhiên, thực tế cho thấy rằng đôi khi việc tìm kiếm chuyên gia hoặc các quy định về phương pháp định giá không rõ ràng có thể làm tăng thêm thời gian và công sức cho quá trình này.
Định giá tài sản phức tạp
Ngoài ra, việc định giá những tài sản có giá trị lớn hoặc phức tạp như bất động sản cũng gặp nhiều thách thức. Các yếu tố như tình trạng thị trường, tính thanh khoản của tài sản và các yếu tố pháp lý liên quan đều có thể ảnh hưởng đến kết quả định giá. Điều này không chỉ làm khó khăn cho việc xác định giá trị thực tế mà còn có thể dẫn đến sự không đồng thuận giữa các bên liên quan về mức giá được đưa ra.
Khó khăn trong việc đảm bảo quyền lợi
Một vấn đề khác là nếu không có kết luận định giá kịp thời, người nộp tiền bảo đảm có thể không được trả lại tài sản đúng hạn, dẫn đến thiệt hại cho họ. Điều này tạo ra sự không công bằng trong việc xử lý tài sản giữa các bên liên quan. Nếu quy trình kéo dài, quyền lợi của người nộp tiền bảo đảm sẽ bị ảnh hưởng nghiêm trọng.
Tăng cường trách nhiệm của cơ quan tố tụng
Để khắc phục những khó khăn trên, cơ quan tiến hành tố tụng cần phải tăng cường trách nhiệm của mình trong việc đảm bảo rằng quy trình định giá được thực hiện một cách nhanh chóng và hiệu quả. Việc này không chỉ giúp giảm thiểu sự chậm trễ mà còn nâng cao tính hiệu quả của biện pháp nộp tiền bảo đảm.
Ngoài ra, cũng cần có các quy định và hướng dẫn cụ thể để cải thiện quy trình này, nhằm đảm bảo quyền lợi cho tất cả các bên và nâng cao hiệu quả xử lý vụ án.
Câu hỏi: Có biện pháp mới là cho phép thí điểm tạm dừng đăng ký, chuyển nhượng… tài sản từ giai đoạn đón nhận nguồn tin, chưa kê biên để ngăn tẩu tán tài sản. Theo ông ranh giới nào để áp dụng quy định này mà không ảnh hưởng đến các bên thứ ba ngay tình, ví dụ những người dân mua phải bất động sản dạng này?
Trả lời:
Biện pháp cho phép thí điểm tạm dừng đăng ký, chuyển nhượng tài sản từ giai đoạn tiếp nhận nguồn tin, trước khi kê biên, nhằm ngăn chặn việc tẩu tán tài sản là một bước tiến quan trọng trong việc bảo vệ quyền lợi của các bên liên quan. Tuy nhiên, việc áp dụng quy định này cần phải được thực hiện một cách cẩn trọng để tránh ảnh hưởng đến các bên thứ ba ngay tình, đặc biệt là những người dân mua phải bất động sản trong tình huống này.
Trước hết, cần xác định rõ ràng điều kiện áp dụng của biện pháp này. Để biện pháp tạm dừng đăng ký và chuyển nhượng tài sản được áp dụng một cách hợp lý, cần có các tiêu chí rõ ràng để xác định khi nào cần tạm dừng. Cụ thể, bao gồm việc xác minh có hay không hành vi tẩu tán tài sản hoặc trốn tránh nghĩa vụ thi hành án từ phía người phải thi hành án. Nếu không có căn cứ rõ ràng về hành vi vi phạm, việc tạm dừng có thể gây thiệt hại cho những người mua bất động sản ngay tình.
Thứ hai, cơ chế thông báo công khai và minh bạch là điều cần thiết. Việc lập cơ chế thông báo công khai về quyết định tạm dừng cho tất cả các bên liên quan, bao gồm cả những người đã thực hiện giao dịch bất động sản, sẽ đảm bảo rằng những người dân mua bất động sản không bị ảnh hưởng bởi quyết định này mà không biết trước. Việc thông báo cũng nên được thực hiện nhanh chóng để giảm thiểu rủi ro cho các bên thứ ba.
Cuối cùng, cơ chế bảo vệ quyền lợi cho bên thứ ba ngay tình cần được quy định cụ thể. Ví dụ, nếu một người đã mua bất động sản trước khi có quyết định tạm dừng nhưng không biết về tranh chấp liên quan, họ nên được bảo vệ quyền lợi hợp pháp của mình. Các quy định này có thể bao gồm việc hoàn trả tiền hoặc bồi thường nếu giao dịch bị ảnh hưởng bởi quyết định tạm dừng.
Câu hỏi: Hiện Nghị quyết này đang được thí điểm đối với một số vụ án do Trung ương theo dõi chỉ đạo. Nếu thí điểm thành công, theo ông có thể mở rộng ra tất cả các vụ án hình sự không? Có nên mở rộng đối tượng người nhà của đương sự nộp tiền để lấy tài sản ra không?
Trả lời:
Việc mở rộng thí điểm Nghị quyết xử lý vật chứng và tài sản trong quá trình điều tra, truy tố, xét xử ra tất cả các vụ án hình sự là một vấn đề cần được cân nhắc kỹ lưỡng. Nếu thí điểm hiện tại cho thấy hiệu quả rõ rệt trong việc giải quyết các vụ án và giảm thiểu thời gian, chi phí cho hệ thống tư pháp cũng như các bên liên quan, thì việc mở rộng có thể là lựa chọn hợp lý. Tuy nhiên, mỗi vụ án hình sự có đặc thù riêng, do đó cần đánh giá khả năng áp dụng của nghị quyết này đối với các loại tội phạm khác nhau để đảm bảo rằng quy trình vẫn bảo vệ quyền lợi hợp pháp của đương sự. Cũng cần thực hiện nghiên cứu đánh giá tác động của việc mở rộng này đối với hệ thống tư pháp và xã hội, nhằm chứng minh rằng nó sẽ mang lại lợi ích rõ rệt mà không làm giảm chất lượng công lý.
Về việc có nên mở rộng đối tượng người nhà của đương sự nộp tiền để lấy tài sản hay không, đây cũng là một vấn đề phức tạp. Việc cho phép người nhà nộp tiền có thể giúp bảo vệ quyền lợi của họ, đặc biệt trong những trường hợp tài sản bị tạm giữ có giá trị lớn hoặc cần thiết cho cuộc sống hàng ngày. Tuy nhiên, cần lưu ý rằng việc mở rộng này có thể dẫn đến những rủi ro pháp lý, vì vậy cần xác định rõ ràng ai là "người nhà" và quy trình nào sẽ được áp dụng để đảm bảo rằng việc nộp tiền không bị lợi dụng hoặc gây ra tranh chấp sau này. Để thực hiện điều này, cần có cơ sở pháp lý vững chắc nhằm bảo vệ quyền lợi của tất cả các bên liên quan và đảm bảo tính minh bạch trong quá trình thực hiện.
Tóm lại, mọi quyết định liên quan đến vấn đề này đều cần được xem xét cẩn thận để bảo vệ quyền lợi hợp pháp của đương sự và tuân thủ quy định pháp luật hiện hành.
|
