Luật sư Nguyễn Thanh Hà - Chủ tịch HĐQT Công ty Luật SB Law đã trả lời phỏng vấn liên quan tới vấn đề có nên sử dụng biện pháp hành chính để bảo vệ người yêu dùng trong thương mại điện tử hay không. Dưới đây là nội dung chi tiết:
Thương mại điện tử (TMĐT) đang phát triển mạnh tại Việt Nam không chỉ nhờ sự thay đổi “chóng mặt” của công nghệ, mà còn được thúc đẩy bởi dịch Covid-19 khiến người tiêu dùng thay đổi thói quen mua sắm. Nhưng phát triển càng mạnh thì lòng tin của người tiêu dùng vào TMĐT càng giảm. Để TMĐT phát triển mạnh nhưng không “chệch đường ray”, cơ quan quản lý đương nhiên phải có giải pháp cho hoạt động này.
Theo sách trắng 2020, các trở ngại chính khi mua hàng trực tuyến lại là: 72% người mua cho biết sản phẩm kém chất lượng so với quảng cáo; 58% lo ngại thông tin cá nhân bị tiết lộ; 42% đánh giá giá đắt hơn; 27% đánh giá dịch vụ chăm sóc khách hàng kém. Như vậy, các trở ngại trên ảnh hưởng lớn tới sự phát triển thương mại điện tử. Muốn TMĐT phát triển và cạnh tranh lành mạnh, những rào cản này nhất định phải được gỡ bỏ.
Bộ Công Thương đang lấy ý kiến về dự thảo “Nghị định sửa đổi Nghị định 52/2013/NĐ-CP về TMĐT”. Dự kiến trong quý I-2021, dự thảo sẽ được trình Chính phủ. Bản dự thảo Nghị định này sẽ sửa đổi giải quyết 4 nhóm chính sách lớn là: đơn giản hóa thủ tục hành chính, đăng ký kinh doanh; Tăng cường tính minh bạch của giao dịch TMĐT; Tăng cường trách nhiệm của chủ website TMĐT, quản lý TMĐT trên mạng xã hội; TMĐT có yếu tố nước ngoài.
Theo dự thảo, nhằm bảo vệ người tiêu dùng, điểm a, khoản 11, Điều 36 của nghị định này quy định, sàn TMĐT có trách nhiệm cung cấp cho cơ quan quản lý Nhà nước công cụ tra cứu các thông tin liên quan tới người bán để phục vụ công tác thanh tra, kiểm tra, xử lý vi phạm và giải quyết khiếu nại tố cáo. Ông Hà cho biết, quy định này khiến doanh nghiệp lúng túng vì họ cũng lo ngại sẽ vi phạm quy định về bảo vệ thông tin cá nhân của Luật An toàn thông tin.
Chỉ ra những điểm bất cập lớn trong dự thảo quản lý về TMĐT, bà Chu Thị Hoa - đại diện Bộ Tư pháp cho rằng, dự thảo nghị định này thiên về siết chặt quản lý hơn nghị định cũ, có thể vì áp lực bảo vệ người tiêu dùng. Bà Chu Thị Hoa nhấn mạnh: “Điều này là nguy hiểm. Dự thảo nên thận trọng khi yêu cầu trách nhiệm chủ sàn TMĐT cung cấp công cụ tra cứu vì có thể mâu thuẫn quy định bảo vệ thông tin cá nhân. Đặc biệt trong trường hợp nhiều người nước ngoài tham gia sẽ dễ lộ thông tin. Phải rành mạch cung cấp công cụ tra cứu trong trường hợp nào để phù hợp với Luật An ninh mạng, phù hợp quy định bảo vệ dữ liệu cá nhân”.
Cũng theo đại diện Bộ Tư pháp, mặc dù ban soạn thảo mong muốn dự thảo Nghị định sẽ cải cách thủ tục hành chính, quy định điều kiện tiếp cận thị trường thuận lợi hơn nhưng dự thảo lại có xu hướng siết chặt. Do đó, ít doanh nghiệp đủ điều kiện hoạt động hơn thì cạnh tranh giảm, quyền lợi người tiêu dùng bị ảnh hưởng. Trên thực tế, những năm gần đây, lĩnh vực TMĐT luôn cạnh tranh gay gắt và nhiều sàn “hụt hơi” trong cuộc đua này. Tuy nhiên, việc sàn TMĐT bị khai tử lại không hoàn toàn do sự tín nhiệm của khách hàng quyết định mà vì nhiều lý do khác. Nhiều người tiêu dùng Việt Nam thích mua sắm trực tuyến vì sự tiện dụng, hay được khuyến mại, giảm giá nhưng không phải ai cũng phản hồi, đánh giá sau khi mua hàng. Khi ấy, kết quả đánh giá không phản ánh hết thực tế chất lượng, uy tín của sàn TMĐT. Vì thế nên mặc dù cần để thị trường tự điều tiết hoạt động TMĐT, song chỉ dựa vào đánh giá của khách hàng có thể sẽ dẫn đến nhiều vi phạm.
