Trong nền kinh tế thị trường, với sức ép cạnh tranh hết sức khốc liệt thì việc hàng hóa, dịch vụ của doanh nghiệp tạo được thương hiệu, có chỗ đứng trên thị trường là sự sống còn cho doanh nghiệp đó. Nhưng dường như doanh nghiệp Việt Nam đang tự đánh mất thương hiệu của mình, không chỉ trên thị trường thế giới mà còn ngay trên thị trường trường trong nước.
Trên thị trường thế giới
Trong quá khứ, không ít thương hiệu nổi tiếng của Việt Nam đã bị đối tác làm nhái hoặc đăng ký độc quyền nhãn hiệu ở nước ngoài như cà phê Buôn Ma Thuột, kẹo dừa Bến Tre, thuốc lá Vinataba, cà phê Trung Nguyên, …Ngay cả những chỉ dẫn địa lý nổi tiếng như nước mắm Phú Quốc, nước mắm nhĩ Phan Thiết cũng bị công ty nước ngoài đăng ký nhãn hiệu.
Hệ quả là những sản phẩm hàng hóa nổi tiếng của Việt Nam có nguy cơ bị đối thủ kinh doanh nhái theo thương hiệu đó nhằm trục lợi, khiến khách hàng không phân biệt được đâu là sản phẩm thật - giả làm doanh số bán hàng của doanh nghiệp sụt giảm. Nghiêm trọng hơn, thương hiệu của doanh nghiệp có thể mất uy tín và khiến hoạt động kinh doanh của doanh nghiệp bị thiệt hại.
Một thực tế nữa đang diễn ra là do chưa ý thức được tầm quan trọng trong việc đăng ký nhãn hiệu hàng hóa trên thị trường thế giới nên một số đối tượng đầu cơ đã lấy các thương hiệu Việt nổi tiếng đem đi đăng ký ở những thị trường xuất khẩu lớn của Việt Nam dưới tên của mình.
Sau đó, họ quay sang chào bán lại thương hiệu với giá cao cho chủ sở hữu đích thực, ép doanh nghiệp buộc phải ký kết hợp đồng đại lý/phân phối hàng hóa với giá rẻ, cản trở việc xâm nhập thị trường nước ngoài.
Được biết, việc xác lập quyền thương hiệu ở trong nước đơn giản bởi doanh nghiệp có thể tự tìm hiểu và hoàn tất thủ tục đăng ký hay thông qua các công ty đại diện sở hữu công nghiệp do Cục Sở hữu trí tuệ cấp giấy hoạt động.
Trong khi đó, việc đăng ký bảo hộ nhãn hiệu ở nước ngoài không chỉ phức tạp mà còn tốn kém chi phí tùy theo quốc gia. Bởi thế nên thực tế, không ít doanh nghiệp chỉ tập trung bảo hộ nhãn hiệu của doanh nghiệp mình ở thị trường trong nước chứ không chú ý đến thị trường nước ngoài.
Chính vì vậy, khi có cơ hội phân phối sản phẩm ra thị trường nước ngoài thì doanh nghiệp bị kiện ngược bởi các cá nhân, doanh nghiệp khác bên ngoài đã nhanh chân đăng ký nhãn hiệu của mình.
Thị trường trong nước
Lịch sử thương hiệu Việt cũng đã chứng kiến các cuộc thôn tính kinh điển như P/S, thời hoàng kim chiếm tới 60% thị phần cả nước rơi vào tay Unilever.
Trên thị trường bia, Huda Beer là một ví dụ điển hình. Thương hiệu này từng làm mưa làm gió tại thị trường miền Trung và nam Trung Bộ đã phải ngậm ngùi chi tay chủ sở hữu là ủy ban nhân dân tỉnh Thừa Thiên - Huế để về với Hãng bia Carlsberg (Đan Mạch). Ngoài Huda Beer, Carlsberg là nhà đầu tư nắm giữ cổ phần lớn tại nhiều nhà máy bia trong nước như Hạ Long, Habeco, Halida…
Mức độ bị mất và nhái thương hiệu Việt diễn biến ngày càng phức tạp, tinh vi khi nền kinh tế hàng hóa của Việt Nam hội nhập sâu rộng, mở cửa cho các hàng hóa nước ngoài vào cạnh tranh với hàng Việt.
Với thực trạng trên, doanh nghiệp Việt không thể lơ là việc đăng ký nhãn hiệu hàng hóa. Quan tâm bảo vệ nhãn hiệu hàng hóa là bảo vệ tài sản trí tuệ vô giá của chính doanh nghiệp.
Khi hội nhập sâu rộng, doanh nghiệp Việt sẽ phải đối mặt với nhiều trường hợp xâm phạm quyền sở hữu công nghiệp, cạnh tranh không lành mạnh không chỉ trong nước mà còn trên thế giới.
Sự chủ quan và chậm trễ trong việc đăng ký bảo hộ thương hiệu khiến nhiều doanh nghiệp đã đánh mất tên sản phẩm của chính mình. Thực tế tên thương hiệu gắn với chỉ dẫn địa lý của Việt Nam cũng là tài sản của Nhà nước. Việc chủ thể nước ngoài sở hữu nó đồng nghĩa với việc tài sản của Nhà nước bị rơi vào tay người khác.
Mặt khác, việc này càng nguy hại hơn đối với những sản phẩm xuất khẩu của Việt Nam. Có thể sản phẩm đó sẽ bị kiện hoặc bị ngăn chặn xuất khẩu ngay tại cửa khẩu biên giới các nước do xâm phạm độc quyền nhãn hiệu.
Về lâu dài, niềm tin của khách hàng nước ngoài đối với sản phẩm của Việt Nam có thể suy giảm nghiêm trọng do không thể phân biệt được đâu là thực đâu là giả. Như vậy, một lợi thế cạnh tranh của Việt Nam sẽ bị mất đi hoặc ảnh hưởng rất lớn.
Do đó, các tổ chức, cá nhân cần nhanh chóng chủ động đăng ký xác lập quyền sở hữu công nghiệp đối với các tài sản trí tuệ.
