Phóng viên: Thưa luật sư, trong vụ án Mr. Pips, những hành vi nào của học sinh, sinh viên có thể bị coi là hành vi giúp sức và bị xem là đồng phạm trong tội danh lừa đảo chiếm đoạt tài sản?
Luật sư Ngọc Hà trả lời:
Theo quy định tại Điều 17 Bộ luật Hình sự 2015 (sửa đổi, bổ sung năm 2017), đồng phạm là trường hợp có hai người trở lên cố ý cùng thực hiện một tội phạm. Các hình thức đồng phạm bao gồm: người tổ chức, người thực hành, người xúi giục và người giúp sức. Trong đó, người giúp sức là người không trực tiếp thực hiện hành vi phạm tội nhưng có hành vi tạo điều kiện tinh thần hoặc vật chất để người khác thực hiện tội phạm.
Tôi cho rằng, trong vụ án Mr. Pips, hành vi của học sinh, sinh viên có thể bị xem là giúp sức và bị truy cứu trách nhiệm hình sự với vai trò đồng phạm trong tội “Lừa đảo chiếm đoạt tài sản” (Điều 174 BLHS) nếu có các biểu hiện như:
- Gửi đường link tham gia nền tảng lừa đảo;
- Tích cực mời gọi, lôi kéo người khác đầu tư;
- Cung cấp thông tin sai lệch, hoặc cố ý che giấu sự thật về bản chất hoạt động của hệ thống;
- Hướng dẫn người khác nạp tiền, rút tiền, thao tác đầu tư để hưởng phần trăm hoa hồng.
Các hành vi này, nếu được thực hiện với ý thức rõ ràng về tính chất gian dối và mục đích chiếm đoạt tài sản của người tổ chức, thì người thực hiện hoàn toàn có thể bị coi là đồng phạm với vai trò giúp sức. Đây là điểm mấu chốt để xác định trách nhiệm hình sự: ý chí và nhận thức của người tham gia, được thể hiện qua mặt chủ quan của cấu thành tội phạm.
Phóng viên: Trường hợp hơn 1.000 học sinh, sinh viên bị phát hiện có tham gia vào đường dây lừa đảo trong vụ án Mr. Pips thì theo pháp luật, họ sẽ bị xử lý như thế nào?
Luật sư Ngọc Hà trả lời:
Việc tham gia vào các đường dây lừa đảo như thế này là hành vi vi phạm nghiêm trọng Bộ luật Hình sự Việt Nam , đặc biệt là các tội danh như Lừa đảo chiếm đoạt tài sản (Điều 174) hoặc Sử dụng mạng máy tính... chiếm đoạt tài sản (Điều 290). Tuy nhiên, cách xử lý sẽ không đồng nhất.
Điểm cốt lõi là việc xác định vai trò và mức độ tham gia của từng cá nhân. Pháp luật hình sự cá nhân hóa trách nhiệm, phân biệt rõ giữa người cầm đầu, tổ chức, người thực hành, người giúp sức và những người chỉ tham gia một cách bị động hoặc thiếu hiểu biết. Mức độ nhận thức về tính chất phi pháp của hành vi cũng là yếu tố then chốt được cơ quan chức năng xem xét.
Theo đó, những cá nhân được xác định có vai trò chủ chốt, tích cực tham gia hoặc cố ý giúp sức sẽ đối mặt với việc bị truy cứu trách nhiệm hình sự và các mức hình phạt nghiêm khắc, có thể là án tù dài hạn, tùy thuộc vào quy mô thiệt hại gây ra. Ngược lại, đa số học sinh, sinh viên có thể chỉ tham gia với vai trò nhỏ, bị dụ dỗ hoặc hiểu biết hạn chế về hoạt động lừa đảo. Những trường hợp này có khả năng được xem xét xử lý nhẹ hơn, từ hình phạt dưới khung, án treo, cải tạo không giam giữ, phạt tiền, xử phạt hành chính, hoặc thậm chí không bị truy cứu trách nhiệm hình sự nếu hành vi không cấu thành tội phạm hoặc có đủ căn cứ miễn trách nhiệm. Những người cũng là nạn nhân sẽ được phân loại phù hợp.
Phóng viên phỏng vấn Luật sư Nguyễn Thị Ngọc Hà tại văn phòng SB Law
Bên cạnh các chế tài pháp lý, những cá nhân liên quan còn phải chịu kỷ luật từ nhà trường và đối mặt với những ảnh hưởng tiêu cực lâu dài đến danh tiếng và cơ hội tương lai. Tuy nhiên, việc thành khẩn hợp tác và khắc phục hậu quả là tình tiết giảm nhẹ quan trọng.
Cuối cùng, số phận pháp lý cụ thể của từng học sinh, sinh viên trong vụ án Mr. Pips sẽ được quyết định dựa trên kết quả điều tra chi tiết, làm rõ vai trò, hành vi và các tình tiết liên quan, đảm bảo việc xử lý công bằng và đúng quy định của pháp luật.
