Sức lao động là nền tảng của mọi xã hội, là động lực thúc đẩy sự phát triển của nhân loại. Từ thuở sơ khai đến ngày nay, sức lao động luôn đóng vai trò quan trọng trong việc đáp ứng nhu cầu của con người và phát triển xã hội. Dưới đây là định nghĩa về sức lao động là gì? Hàng hoá sức lao động tại sao gọi là hàng hoá đặc biệt?
Sức lao động là gì?
Sức lao động là toàn bộ những năng lực thể chất, trí tuệ và tinh thần tồn tại trong một cơ thể, trong một con người đang sống, và được người đó đem ra vận dụng mỗi khi sản xuất ra một giá trị thặng dư nào đó.
Nói một cách đơn giản hơn:
- Sức lao động là khả năng làm việc của con người.
- Nó bao gồm cả sức khỏe, trí tuệ, kinh nghiệm, kỹ năng và sự sáng tạo mà mỗi người sở hữu.
- Sức lao động là yếu tố cơ bản để tạo ra mọi sản phẩm và dịch vụ.
Hàng hóa sức lao động là gì?
Hàng hóa sức lao động là một khái niệm quan trọng trong kinh tế chính trị Mác, đặc biệt khi nghiên cứu về quan hệ lao động và giá trị. Nó chỉ khả năng làm việc của con người được mua bán trên thị trường, giống như một loại hàng hóa.
Trong chế độ tư bản chủ nghĩa, mọi thứ đều có thể trở thành hàng hóa, kể cả sức lao động. Người lao động buộc phải bán sức lao động của mình để đổi lấy tiền lương nhằm đáp ứng nhu cầu sinh tồn.
Đặc điểm của hàng hóa sức lao động
Hàng hóa sức lao động, mặc dù là một khái niệm trừu tượng, nhưng nó vẫn mang đầy đủ các thuộc tính của một hàng hóa. Tuy nhiên, do đặc thù riêng biệt của nó, hàng hóa sức lao động có những đặc trưng nổi bật sau:
Giá trị sử dụng đặc biệt:
- Khả năng tạo ra giá trị mới: Giá trị sử dụng của hàng hóa sức lao động là khả năng tạo ra giá trị mới lớn hơn giá trị bản thân nó. Khi người lao động làm việc, họ tạo ra các sản phẩm, dịch vụ có giá trị cao hơn so với giá trị của sức lao động mà họ đã bán.
- Không tách rời người lao động: Giá trị sử dụng của sức lao động gắn liền với chính người lao động. Nó là tổng hòa của kiến thức, kỹ năng, kinh nghiệm và sức khỏe của người đó.
Giá trị:
- Giá trị trao đổi: Giống như mọi hàng hóa khác, sức lao động có giá trị trao đổi. Đó chính là tiền lương mà người lao động nhận được.
- Giá trị quyết định: Giá trị của sức lao động được quyết định bởi giá trị của những tư liệu sinh hoạt cần thiết để tái sản xuất sức lao động đó. Nói cách khác, tiền lương phải đủ để người lao động duy trì cuộc sống và khả năng lao động.
Tính đặc thù:
- Không thể tách rời người lao động: Sức lao động không thể tách rời khỏi người lao động và bán như một sản phẩm vật chất. Người lao động chỉ bán quyền sử dụng sức lao động của mình trong một khoảng thời gian nhất định.
- Tái sản xuất: Sức lao động cần được tái sản xuất liên tục thông qua ăn uống, nghỉ ngơi, học tập.
- Giá trị phụ thuộc vào điều kiện xã hội: Giá trị của sức lao động không chỉ phụ thuộc vào nhu cầu sinh lý mà còn phụ thuộc vào trình độ phát triển của xã hội, văn hóa, và các yếu tố xã hội khác.
Tính hai mặt:
- Là hàng hóa: Sức lao động được mua bán trên thị trường như một hàng hóa, chịu tác động của các quy luật cung cầu.
- Là lực lượng sản xuất: Sức lao động là yếu tố quyết định trong quá trình sản xuất, tạo ra giá trị mới.
Tóm lại, hàng hóa sức lao động là một khái niệm phức tạp, vừa mang tính kinh tế, vừa mang tính xã hội. Việc hiểu rõ các thuộc tính của hàng hóa sức lao động giúp chúng ta nắm bắt được bản chất của quan hệ lao động trong xã hội tư bản chủ nghĩa, từ đó có cái nhìn sâu sắc hơn về các vấn đề xã hội liên quan đến lao động.
Sức lao động là hàng hoá đặc biệt không?
Hàng hóa sức lao động là một khái niệm quan trọng trong kinh tế chính trị Mác, nhưng đồng thời cũng là một khái niệm khá phức tạp và đặc biệt. Vậy, tại sao sức lao động lại được xem là một hàng hóa đặc biệt?
Sự khác biệt giữa hàng hóa sức lao động và các hàng hóa thông thường
Nếu so sánh với các hàng hóa thông thường như gạo, quần áo, ô tô, chúng ta sẽ thấy hàng hóa sức lao động có những đặc điểm riêng biệt sau:
- Không tách rời người lao động: Hàng hóa sức lao động không thể tách rời khỏi người lao động. Bạn không thể bán sức lao động của mình như bán một chiếc xe hay một căn nhà. Bạn chỉ có thể bán quyền sử dụng sức lao động của mình trong một khoảng thời gian nhất định.
- Tái sản xuất: Sức lao động cần được tái sản xuất liên tục. Người lao động cần ăn uống, nghỉ ngơi, học tập để duy trì và phát triển sức lao động của mình.
- Giá trị sử dụng đặc biệt: Giá trị sử dụng của sức lao động là tạo ra giá trị mới. Khi bạn bán sức lao động, bạn đang bán khả năng tạo ra những sản phẩm, dịch vụ có giá trị cao hơn so với giá trị của bản thân sức lao động.
- Tính chủ quan: Giá trị của sức lao động không chỉ phụ thuộc vào nhu cầu vật chất mà còn phụ thuộc vào nhiều yếu tố khác như trình độ kỹ năng, kinh nghiệm, sức khỏe, thậm chí cả tâm lý của người lao động.
Tại sao sức lao động lại được xem là hàng hóa?
Mặc dù có những đặc điểm khác biệt, sức lao động vẫn được xem là hàng hóa bởi vì:
- Được mua bán trên thị trường: Trong chế độ tư bản chủ nghĩa, sức lao động được mua bán trên thị trường lao động. Người lao động bán sức lao động để đổi lấy tiền lương, nhà tư bản mua sức lao động để tạo ra lợi nhuận.
- Có giá trị trao đổi: Sức lao động có giá trị trao đổi, đó là tiền lương. Giá trị này được xác định bởi cung và cầu trên thị trường lao động, cũng như giá trị của những tư liệu sinh hoạt cần thiết để tái sản xuất sức lao động.
Tầm quan trọng của việc hiểu hàng hóa sức lao động
Việc hiểu rõ về hàng hóa sức lao động giúp chúng ta:
- Nắm bắt bản chất của quan hệ lao động: Giúp chúng ta hiểu rõ hơn về mối quan hệ giữa người lao động và nhà tư bản, về việc tại sao người lao động lại phải bán sức lao động của mình.
- Phân tích các vấn đề xã hội: Giúp chúng ta phân tích các vấn đề xã hội liên quan đến lao động như bóc lột, bất bình đẳng, đấu tranh giai cấp.
- Xây dựng các chính sách xã hội: Cung cấp cơ sở lý thuyết để xây dựng các chính sách bảo vệ quyền lợi của người lao động, cải thiện điều kiện làm việc và tăng cường công bằng xã hội.
Tóm lại, hàng hóa sức lao động là một khái niệm đặc biệt và phức tạp. Nó vừa là một hàng hóa, vừa là một lực lượng sản xuất. Việc hiểu rõ về đặc điểm của hàng hóa sức lao động giúp chúng ta có cái nhìn sâu sắc hơn về bản chất của xã hội tư bản chủ nghĩa và các vấn đề xã hội liên quan đến lao động.
|
