Từ 1-6, hộ kinh doanh có doanh thu trên 1 tỷ đồng/năm phải áp dụng hóa đơn điện tử từ máy tính tiền. Tuy nhiên, theo ghi nhận trên thị trường từ đầu tháng 6 đến nay, nhiều cửa hàng, hộ kinh doanh có tình trạng đóng cửa. Trước bối cảnh đó, phóng viên đã có cuộc trao đổi với Luật sư Nguyễn Thanh Hà – Chủ tịch Công ty Luật SBLAW – để làm rõ những vấn đề pháp lý và chính sách xoay quanh vấn đề này.
PV: Tại sao có hiện tượng trên, có phải do họ lo sợ cơ quan thuế kiểm tra hay lo sợ cơ quan quản lý thị trường kiểm tra phát hiện hàng giả, hàng lậu khi mà hiện tình đang tăng cường chống hàng giả ở nhiều lĩnh vực?
Luật sư trả lời: Hiện tượng nhiều cửa hàng, hộ kinh doanh đóng cửa từ đầu tháng 6 đến nay, ngay sau 1-6, thời điểm khi áp dụng hóa đơn điện tử có mã từ máy tính tiền đối với hộ kinh doanh có doanh thu trên 1 tỷ đồng/năm chính thức có hiệu lực, có thể được phân tích dựa trên 1 số khía cạnh như sau;
Thứ nhất, lo ngại bị minh bạch hóa doanh thu và nghĩa vụ thuế
Việc áp dụng hóa đơn điện tử có mã từ máy tính tiền nhằm kiểm soát tốt hơn hoạt động kinh doanh thực tế của các hộ, nhất là trong các ngành có doanh thu tiền mặt lớn như ăn uống, bán lẻ, tạp chất, thời trang,...
Trước đây, nhiều hộ kinh doanh không xuất hóa đơn hoặc ghi nhận doanh thu thấp hơn thực tế để giảm nghĩa vụ thuế. Khi buộc phải sử dụng hóa đơn điện tử theo thời gian thực, doanh thu sẽ được ghi nhận một cách đầy đủ, chính xác và từ đó, cơ quan thuế có thể giám sát chặt chẽ. Điều này khiến một bộ phận hộ kinh doanh “không muốn minh bạch” chọn cách đóng cửa tạm, tạm ngừng kinh doanh hoặc bị truy thu thuế.
Thứ hai, lo ngại bị phát hiện hàng hóa không rõ nguồn gốc, hàng lậu
Song song với việc siết chặt hóa đơn điện tử, thời gian gần đây, các lực lượng quản lý thị trường, hải quan công an kinh tế cũng đang đẩy mạnh chống buôn lậu, hàng giả, hàng không rõ nguồn gốc.
Việc xuất hóa đơn điện tử kèm theo từng giao dịch bắt buộc hộ kinh doanh phải chứng minh được nguồn gốc của hàng hóa. Những mặt hàng không có hóa đơn chứng từ, không rõ nguồn gốc sẽ dễ bị phát hiện hơn thông qua hệ thống hóa đơn, dữ liệu bán hàng. Điều này sẽ khiến một số hộ kinh doanh lo ngại bị quản lý thị trường kiểm tra đột xuất , dẫn đến nguy cơ bị xử phạt, tịch thu hàng hóa.
Thứ ba, tâm lý e ngại công nghệ, thiếu sẵn sàng trong việc chuyển đổi
Một phần khác là do thiếu chuẩn bị kỹ về mặt công nghệ và nghiệp vụ, nhất là với hộ kinh doanh nhỏ, không quen dùng phần mềm hay thiết bị điện tử, ngại chi phí thiết bị đầu tư ban đầu hoặc thuê phần mềm, chưa xây dựng được thói quen quản lý minh bạch theo kiểu “doanh nghiệp”. Có thể, việc đóng cửa tạm thời là để có thời gian xem xét, theo dõi tính hình hoặc chờ cơ quan chức năng có hướng dẫn cụ thể hơn.
Hoặc cũng có thể, một số hộ kinh doanh lựa chọn tạm ngừng hoạt động để chuyển đổi mô hình sang kinh doanh online hoặc chia nhỏ doanh thu tránh ngưỡng 1 tỷ đồng/năm,...
Nhìn chung, hiện tượng hộ kinh doanh đóng cửa có nguyên nhân tổng hợp vừa do tâm lý lo ngại bị quản lý chặt chẽ hơn, vừa do thiếu sự chuẩn bị và năng lực thích ứng. Cũng có thể hiểu đây là phản ứng ban đầu trong quá trình chuyển đổi sang một hệ thống quản lý thuế minh bạch và hiện đại hơn. Tuy nhiên, về lâu dài, đây là xu thế tất yếu để đảm bảo công bằng thuế, bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng và lành mạnh hóa thị trường. Nhà nước cũng cần có chính sách hỗ trợ phù hợp, tránh gây "sốc" cho khu vực hộ kinh doanh cá thể.
PV: Nếu là trốn thuế, theo ông, cách này liệu có trốn được không?
Luật sư trả lời: Đầu tiên, cơ quan thuế hiện đã kết nối dữ liệu doanh thu, tài khoản ngân hàng, mã số thuế cá nhân/hộ gia đình: Hộ kinh doanh trốn tránh nghĩa vụ bằng cách tạm dừng hoạt động thực chất, nhưng vẫn kinh doanh “chui”, thì vẫn có thể bị phát hiện qua dòng tiền, giao dịch điện tử, dữ liệu từ ngân hàng, đơn vị cung cấp dịch vụ…
Tiếp theo, tại Khoản 2 Điều 108 Luật Quản lý thuế 2019 quy định: Trường hợp kiểm tra thuế, thanh tra thuế mà phát hiện hành vi trốn thuế có dấu hiệu tội phạm thì cơ quan quản lý thuế chuyển hồ sơ cho cơ quan điều tra có thẩm quyền để điều tra theo quy định của pháp luật; cơ quan quản lý thuế có trách nhiệm phối hợp với cơ quan tiến hành tố tụng trong việc điều tra, truy tố, xét xử theo quy định của pháp luật.
Ngoài ra, Cục Thuế và Bộ Công an có thể phối hợp điều tra nếu có dấu hiệu trốn thuế có tổ chức hoặc quy mô lớn.
Do đó việc "đóng cửa" để lách quy định hoặc né hóa đơn điện tử không thể giúp trốn thuế một cách an toàn, nhất là trong bối cảnh chuyển đổi số ngành thuế đang tăng tốc và nhiều dữ liệu được liên thông.
PV: Còn nếu để đối phó với cơ quan quản lý thị trường, cách này liệu có nên?
Luật sư trả lời:
Việc tạm thời đóng cửa để né tránh quy định áp dụng hóa đơn điện tử từ máy tính tiền là một giải pháp tình thế, ngắn hạn, mang tính đối phó và tiềm ẩn nhiều rủi ro, bất lợi hơn là lợi ích.
Thứ nhất, thiệt hại kinh tế trực tiếp (Lợi bất cập hại):
Mất doanh thu: Đây là thiệt hại rõ ràng nhất. Đóng cửa ngày nào là mất doanh thu ngày đó. Khoản tiền mất đi do không kinh doanh có thể còn lớn hơn nhiều so với số thuế phải nộp hoặc chi phí đầu tư ban đầu.
Mất khách hàng: Khách hàng có nhu cầu sẽ tìm đến những cửa hàng khác vẫn mở cửa. Việc đóng cửa đột ngột tạo ấn tượng xấu, thiếu chuyên nghiệp và có thể làm bạn mất đi lượng khách hàng trung thành đã xây dựng từ lâu.
Thứ hai, rủi ro pháp lý trong dài hạn:
Không thể trốn tránh mãi: Quy định này là bắt buộc. Việc đóng cửa chỉ là tạm thời. Khi mở cửa trở lại, hộ kinh doanh vẫn phải thực hiện nghĩa vụ này.
Gây sự chú ý tiêu cực từ cơ quan quản lý: Hành vi đóng cửa hàng loạt vào đúng thời điểm chính sách có hiệu lực sẽ đưa các hộ kinh doanh này vào "danh sách theo dõi" của cơ quan thuế và quản lý thị trường. Khi hoạt động trở lại, họ có thể sẽ bị kiểm tra, thanh tra chặt chẽ hơn.
Nguy cơ bị truy thu thuế và xử phạt: Nếu cơ quan thuế có bằng chứng cho thấy hộ kinh doanh có doanh thu trên ngưỡng nhưng cố tình không thực hiện, họ có thể bị truy thu thuế cho khoảng thời gian trước đó và bị áp dụng các biện pháp xử phạt hành chính theo quy định.
Thứ ba, bỏ lỡ cơ hội phát triển và lợi ích từ chính sách:
Quản lý hiệu quả hơn: Hóa đơn điện tử từ máy tính tiền giúp chủ kinh doanh quản lý doanh thu, hàng tồn kho, và hoạt động kinh doanh một cách chính xác, minh bạch, chuyên nghiệp hơn, tránh thất thoát.
Tăng tính chuyên nghiệp và tin cậy: Xuất hóa đơn rõ ràng, hợp pháp giúp tạo dựng niềm tin với khách hàng, đặc biệt là các khách hàng doanh nghiệp hoặc khách du lịch cần hóa đơn để thanh toán.
Hưởng lợi từ chính sách khuyến khích: Người tiêu dùng khi nhận hóa đơn điện tử sẽ có cơ hội tham gia chương trình "Hóa đơn may mắn" của ngành Thuế, điều này cũng gián tiếp khuyến khích khách hàng mua sắm tại các cửa hàng tuân thủ quy định.
Nhận tư vấn pháp luật tại: https://vi.sblaw.vn/tu-van-phap-luat/
