Phần lớn những người lao động tự do đều chấp nhận dùng sức lao động và sự an toàn của bản thân để đổi lấy miếng cơm, manh áo. Chính sự thiếu hiểu biết về pháp luật của người lao động là vấn đề đáng suy nghĩ đối với xã hội.
Thiếu hiểu biết
Tình trạng thiếu kỹ năng về an toàn lao động, không được ký kết hợp đồng lao động là tình trạng khá phổ biến đối với những người lao động tự do ở những đô thị lớn hiện nay. Cũng phải nói thêm rằng, ngay sau khi thông tin về vụ hỏa hoạn xảy ra tại công trình cải tạo quán bar ở số 9 Trần Thánh Tông, quận Hai Bà Trưng được đăng tải, qua tiếp xúc, PV Báo ANTĐ đã nhận được không ít thắc mắc của một số người lao động ngoại tỉnh đang làm lao động tự do tại Hà Nội. Nhiều người tỏ ra khá lo lắng bởi lâu nay, những yếu tố như an toàn lao động, trách nhiệm của người sử dụng lao động với người lao động đang bị lờ đi.
Nhiều người ngoại tỉnh ra Hà Nội làm lao động tự do, ai thuê gì làm nấy, chứ chưa một lần được ký vào bản hợp đồng lao động. Có những công việc được thuê cả năm trời, nhưng chủ lao động cũng chỉ trả khoản thù lao ít ỏi tính theo ngày công và không có chế độ đãi ngộ nào khác. Tai nạn, thương tích trong lao động là chuyện thường tình.
Quy định vẫn còn thiếu
Về thực trạng này, luật sư Nguyễn Thanh Hà - Công ty Luật S&B nhận xét, hiện nhiều chủ lao động cố tình lợi dụng sự thiếu hiểu biết của người lao động, nhất là lao động phổ thông, để tìm cách trốn tránh nghĩa vụ đối với người lao động như không đóng bảo hiểm xã hội, bảo hiểm y tế... và các lợi ích khác. Tình trạng người lao động không được nghỉ phép, không được đảm bảo các quyền lợi khác theo luật lao động là phổ biến. Thậm chí, nhiều chủ lao động còn sẵn sàng chuyển nhượng người lao động cho đơn vị khác để thu lời, thậm chí đuổi người lao động ra đường mà không quan tâm đến quyền lợi hợp pháp của họ.
Ở thời điểm hiện tại, phần lớn lao động tự do phải chấp nhận đánh đổi sức lao động bởi không có chuyên môn kỹ thuật. Tuy làm việc vất vả nhưng mức thu nhập của họ rất thấp. Tỷ lệ người lao động không được ký hợp đồng lao động mà nguyên nhân từ phía người sử dụng lao động chiếm con số không nhỏ. Khi không được ký hợp đồng lao động, quyền lợi của người lao động sẽ rất bấp bênh, thậm chí khi xảy ra tranh chấp phần lớn thiệt thòi thuộc về người lao động. Do vậy, người lao động cũng cần có kiến thức nhất định để tự bảo vệ mình như tìm hiểu kỹ công việc và quan trọng là yêu cầu người sử dụng lao động ký hợp đồng lao động với mình. Đây sẽ là căn cứ pháp lý khi xảy ra tranh chấp hay rủi ro trong quá trình làm việc.
Cũng theo luật sư Nguyễn Thanh Hà, trong Luật Lao động và một số văn bản có liên quan không hề có những điều khoản quy định cho những đối tượng lao động tự do. Đây là một trong những hạn chế trong việc quản lý, sử dụng và đảm bảo quyền lợi cho đối tượng lao động này. Về vụ việc đáng tiếc xảy ra tại quán bar ở Zone 9 mới đây khiến 6 người lao động bị mất mạng, luật sư Nguyễn Thanh Hà nhận định, trước hết bản thân những nạn nhân này là những lao động tự do, họ không ý thức được việc phải chấp hành những quy định về an toàn lao động và công tác phòng chống cháy nổ. Khi thuê lao động, chủ sử dụng lao động không quan tâm tới việc đào tạo kỹ năng an toàn lao động cho công nhân nên đã để xảy ra tai nạn đáng tiếc này. Do vậy, trách nhiệm một phần thuộc về người sử dụng lao động.
Để đảm bảo tính minh bạch, bình đẳng của thị trường lao động, cùng với sự hoàn thiện, bổ sung các quy định trong hệ thống pháp luật, các cơ quan chức năng cần sớm vào cuộc để xử lý nghiêm minh những người sử dụng lao động bất hợp pháp và có những biện pháp thiết thực nhằm bảo vệ quyền lợi cho người lao động, đặc biệt là người lao động tự do.
