Luật sư Nguyễn Thanh Hà - Chủ tịch Công ty Luật TNHH SB LAW đã trả lời trên Info TV về Một số vấn đề trong việc bỏ sổ hộ khẩu quản lý dân cư. Dưới đây là nội dung chi tiết bài phỏng vấn:
1, Vai trò của sổ hộ khẩu trong việc quản lý dân những năm vừa qua, chủ trương quản lý dân cư bằng hệ thống điện tử hiện đại có ý nghĩa như thế nào?
Luật sư trả lời:
Trong những năm vừa qua, việc quản lý xã hội dựa vào Sổ hộ khẩu là biện pháp tương đối chặt chẽ và nghiêm ngặt. Dựa vào đó, các cơ quan quản lý Nhà nước, quản lý xã hội có thể quản lý chặt chẽ con người, quản lý cư trú. Tuy nhiên, chính việc quản lý này lại tạo một số hạn chế, khó khăn khi làm các giấy tờ thủ tục hành chính.
Để khắc phục những hạn chế này, ngày 30/10/2017, Chính phủ đã ban hành Nghị quyết số 112/NQ-CP, theo đó nhiều thủ tục hành chính giấy tờ công dân liên quan đến quản lý dân cư thuộc phạm vi chức năng quản lý Nhà nước của Bộ Công an đã được loại bỏ. Có thể nói rằng với việc ban hành Nghị quyết 112/NQ-CP Chính phủ đã tạo ra một bước ngoặt mới trong việc thay đổi phương thức quản lý, tạo điều kiện thuận lợi cho người dân, cải cách thủ tục hành chính theo hướng khoa học, hiện đại. Bởi việc bỏ Sổ hộ khẩu sẽ tạo thuận lợi cho người dân đặc biệt là những công dân ngoại tỉnh đang sinh sống và làm việc tại các thành phố lớn. Những người này đều gặp khó khăn mỗi khi phải làm các thủ tục giấy tờ vì phải quay về địa phương cư trú để xin xác nhận và làm các giấy tờ liên quan.
Việc loại bỏ Sổ hộ khẩu là một bước cải cách thủ tục thiết thực và quan trọng trong việc tạo điều kiện cho người dân thực hiện các quyền công dân của mình cũng như chính quyền thực hiện tốt công việc quản lý về dân cư. Theo đó, người dân sẽ được hưởng các dịch vụ công như y tế, giáo dục, viễn thông… công bằng, không còn bị hạn chế bởi ranh giới cư trú theo Sổ hộ khẩu. Bên cạnh đó, việc xin các loại giấy tờ, thực hiện các thủ tục xin đi học, đi làm, … cũng thuận tiện hơn.
2, Việc thay bỏ sổ hộ khẩu khi cơ sở dữ liệu cư dân đã hoàn thiện có gây ảnh hưởng gì đến người dân không? Nhất là các giao dịch mua bán về tài sản trước đó có liên quan đến sổ hộ khẩu?
Luật sư trả lời:
Bỏ một số giấy tờ không có nghĩa là buông lỏng công tác quản lý. Thay vào đó, công tác quản lý vẫn được tiến hành một cách bình thường, thậm chí chặt chẽ hơn trên cơ sở các số liệu về dân cư mà các cấp, các ngành, đặc biệt là Bộ Công an, đang tiến hành hoàn thiện. Việc bãi bỏ hộ khẩu chỉ là một hình thức chuyển đổi việc quản lý cư dân qua điện tử về các thông tin cá nhân chứ không thể thay đổi các chế độ chính sách của từng địa phương. Do đó, sẽ không ảnh hưởng gì đến người dân. Còn các loại giấy tờ khác chứng minh quyền sở hữu tài sản, nhà đất thì không thể thay thế.
3, Nhiều ý kiến cho rằng, sổ hộ khẩu gắn với mỗi cá nhân nhưng không phát huy hết tác dụng, nhất là trong bầu cử, khi mỗi người có thể bỏ 2-3 phiếu bầu ở nhiều nơi như: nơi đăng ký thường trú hay nơi cư trú thực tế. Luật sư nghĩ sao về điều này.
Luật sư trả lời:
Tôi đồng ý với ý kiến này. Mỗi công dân đi đâu làm gì chỉ cần cung cấp mã số định danh cho chính quyền thì sẽ có hết thông tin chứ không cần phải cầm theo sổ để xác nhận. Đó là một ưu điểm của việc bãi bỏ hộ khẩu.
Tuy nhiên, có một thực tế là bỏ hộ khẩu sẽ sinh ra bất cập bởi những người chưa có số định danh cá nhân vẫn phải làm thẻ căn cước công dân, và thủ tục làm thẻ thì quy định có sổ hộ khẩu là bắt buộc để đối chiếu, chứng minh.
Bên cạnh đó, nhiều năm qua Nhà nước quản lý dân cư, cư trú và các thủ tục hành chính đều cần sổ hộ khẩu nên cán bộ ở phường cũng hình thành thói quen khi làm việc, cần phải có những buổi tập huấn, hướng dẫn cụ thể trước khi chính sách này đi vào thực tế đời sống.
Việc bãi bỏ sổ hộ khẩu hiện nay chỉ là phương án đơn giản hóa thủ tục trong lĩnh vực quản lý cư trú, là định hướng để giao việc, định hướng trong tương lai, chứ chưa thể bắt buộc áp dụng ngay. Việc bỏ một số giấy tờ, thủ tục chỉ thực hiện được khi cơ sở dữ liệu hộ tịch điện tử được thống nhất.
Theo lộ trình, đến hết năm 2020, thông tin cơ bản của tất cả công dân sẽ được nhập, cập nhật vào cơ sở dữ liệu quốc gia về dân cư và mỗi công dân đều có số định danh cá nhân. Nhờ có cơ sở dữ liệu quốc gia này, các cơ quan hành chính nhà nước tại các cấp chính quyền mới có thể khai thác, sử dụng trực tuyến để giải quyết muôn vàn thủ tục hành chính cho công dân. Và chỉ sau đó mới có thể chính thức bỏ sổ hộ khẩu, CMND.
Tuy nhiên, đây chỉ là lộ trình, kế hoạch đặt ra còn trên thực tế đến hết năm 2020 có xây dựng xong “cơ sở dữ liệu quốc gia về dân cư” hay không chưa có câu trả lời chắc chắn.
