Luật sư Nguyễn Thanh Hà từ SBLAW có bài trả lời phỏng vấn báo DDDN về nội dung chống chuyển giá, chúng tôi giới thiệu nội dung bài viết sau đây:
Bộ Tài chính cho rằng, có thể nghiên cứu nới mức khống chế chi phí lãi vay thuần lên 25% hoặc 30% với các doanh nghiệp có giao dịch liên kết. Hiện chi phí lãi vay đang được khống chế ở mức 20%.
1/ Sau gần 2 năm thực hiện, ông đánh giá như thế nào về những hạn chế và bất cập của Nghị định 20?
Trả lời:
Ngày 24/02/2017 Chính phủ ban hành Nghị định số 20/2017/NĐ-CP quy định về quản lý thuế đối với doanh nghiệp có giao dịch liên kết, có hiệu lực từ ngày 01/5/2017 nhưng trong quá trình thực hiện đã phát sinh một số khó khăn, vướng mắc. Cụ thể:
Thứ nhất, Khoản 3 Điều 8 Nghị định này quy định “Tổng chi phí lãi vay phát sinh trong kỳ của người nộp thuế được trừ khi xác định thu nhập chịu thuế thu nhập doanh nghiệp không vượt quá 20% của tổng lợi nhuận thuần từ hoạt động kinh doanh cộng với chi phí lãi vay, chi phí khấu hao trong kỳ của người nộp thuế”.
Quy định này không phù hợp với nguyên tắc tự do kinh doanh đã được ghi nhận trong Luật Doanh nghiệp năm 2014; mâu thuẫn với các quy định trong Luật Thuế hiện hành và có nhiều vấn đề không phù hợp với thực tế, ảnh hưởng lớn đến quyền lợi của doanh nghiệp.
Thứ hai, đây là Nghị định áp dụng chung cho cả doanh nghiệp của nước ngoài và doanh nghiệp Việt Nam với 2 chuẩn mực kế toán khác nhau và điều kiện hoạt động khác nhau, nếu áp dụng cùng công thức với tỷ lệ tính toán giống nhau sẽ gây khó khăn rất lớn cho các doanh nghiệp của Việt Nam.
Theo đó, cần rà soát các vấn đề phát sinh trong thực tế, từ đó sớm đưa ra những cơ chế chính sách điều chỉnh phù hợp, góp phần đảm bảo tính thực tế, khả thi hơn.
2/ Hiện chi phí lãi vay đang được khống chế ở mức 20%. Theo ông, chúng ta nên không chế trần lãi vay ở mức bao nhiêu là hợp lý?
Trả lời:
Việc khống chế trần 20% sẽ khiến các doanh nghiệp FDI không báo cáo lỗ như trước và phải nộp thuế. Tuy nhiên, các doanh nghiệp của Việt Nam cũng bị quy định này ảnh hưởng khi vay vốn ngân hàng để hoạt động. Để xác định được một mức chi phí lãi vay vừa đáp ứng được việc chống chuyển giá đối với các doanh nghiệp nước ngoài, vừa đảm bảo được quyền lợi cho các doanh nghiệp còn lại thì cần có sự nghiên cứu, đánh giá tác động đối với việc thay đối đó. Theo đó, cần được các cơ quan có thẩm quyền xem xét kỹ lưỡng để có được một giải pháp đúng đắn đảm bảo công bằng quyền lợi cho tất cả các doanh nghiệp.
3/ Nhiều doanh nghiệp nước ngoài đến đầu tư tại Việt Nam cho rằng họ chưa được đối xử bình đẳng như các doanh nghiệp Việt Nam. Vậy, chúng ta nên sửa đổi như thế nào để doanh nghiệp nước ngoài và doanh nghiệp nội được bình đẳng?
Trả lời:
Để thu hút vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài vào Việt Nam, nhiều năm qua Nhà nước đã có chính sách ưu đãi về thuế, tài chính, … đối với các doanh nghiệp này. Nhờ đó, tỷ trọng đóng góp vào GDP của khối doanh nghiệp FDI cũng ngày càng cao.
Mục tiêu ban hành Nghị định 20 là nhằm chống thất thu thuế tại Việt Nam thông qua các giao dịch chuyển giá qua biên giới quốc gia, trong đó có giao dịch chuyển giá thông qua chi phí lãi vay.
Tuy nhiên, trên thực tế so với các doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài (FDI), doanh nghiệp Việt Nam phụ thuộc vào vốn vay nhiều hơn và không có động cơ về việc chuyển giá thông qua chi phí lãi vay. Việc điều chỉnh loại chi phí lãi vay làm tăng lợi nhuận ảo, dẫn đến phải nộp thuế thu nhập doanh nghiệp cao hơn và lợi nhuận thật của doanh nghiệp bị giảm đáng kể, khiến không ít doanh nghiệp bị lỗ nặng.
Theo đó, việc sửa đổi Nghị định là cấp thiết và phải theo nguyên tắc công khai, minh mạch, không phân biệt đối xử, bình đẳng giữa doanh nghiệp trong nước và nước ngoài, tạo thuận lợi cho doanh nghiệp nhưng vẫn đảm bảo mục tiêu chống chuyển giá.
4/ Các nước trên thế giới tính toán vấn đề này như thế nào? Việt Nam có thể học gì từ họ, thưa ông?
Trả lời:
Kết quả khảo sát báo cáo tài chính năm 2016 – 2017 của các doanh nghiệp niêm yết cho thấy nhiều doanh nghiệp uy tín của Việt Nam, trong đó có nhiều doanh nghiệp bất động sản, đã có chi phí lãi vay vượt ngưỡng 20% rất sâu. Ví dụ Hoàng Anh Gia Lai (52%), Vingroup (21%), Thủ Đức House (24%), Novaland (28%)…
Trong khi đó, nhiều quốc gia phát triển đang khống chế chi phí lãi vay ở mức 30%. Ví dụ như, tại ASEAN, Indonesia cũng đang dự kiến tỷ lệ này ở mức 30%. Do đó, nhìn vào thực tế, việc áp trần 20% của Việt Nam là có học hỏi nhưng chưa tiệm cận với thế giới.
Việt Nam nên tiếp tục nghiên cứu, tham khảo các nước bạn các quy định và thông lệ quốc tế, khảo sát đánh giá mô hình hoạt động, thực trạng cơ cấu vốn, chu kỳ hoạt động kinh doanh của doanh nghiệp khi sửa đổi, bổ sung Nghị định 20/2017/NĐ-CP để vừa chống xói mòn cơ sở tính thuế và chuyển lợi nhuận theo khuyến nghị của OECD, đồng thời phải tạo điều kiện cho doanh nghiệp cả trong và ngoài nước huy động vốn đầu tư, mở rộng hoạt động sản xuất, kinh doanh.
5/ Chúng ta có cần riêng Luật riêng cho chống chuyển giá không, thưa ông?
Trả lời:
Liên quan đến chống chuyển giá, trước đây và cho đến hiện tại chúng ta có Luật Đầu tư. Nhưng rõ ràng phạm vi điều chỉnh của Luật đầu tư khá rộng, và chống chuyển giá không phải là một vấn đề mà Luật đầu tư tập trung xây dựng. Chuyển giá có tính hệ thống chứ không phải chỉ ở lĩnh vực đầu tư và bản chất của nó ở “giá” chứ không phải “vốn”, nên chống chuyển giá không thể cắt khúc bằng việc sửa Luật Đầu tư hay luật nào đó có liên quan để bịt lỗ hổng được.
Do tính chất và mức độ nghiêm trọng của chuyển giá, cũng như tác động tiêu cực của chuyển giá tới kinh tế - xã hội của nước ta, thì cần sớm ban hành Luật Chống chuyển giá. Tất cả các nội dung chống chuyển giá, từ phòng ngừa, ngăn chặn, đến phát hiện, xử lý hành vi chuyển giá đều được quy định trong luật này, thay vì đề xuất sửa đổi các luật khác.
6/ Về lâu dài, đâu là giải pháp chống chuyển giá, thưa ông?
Trả lời:
Để chống chuyển giá có hiệu quả, một số giải pháp cần thực hiện bao gồm:
Một là, hoàn thiện hành lang pháp lý về chống chuyển giá, cụ thể:
- Củng cố lại cơ sở pháp lý về quản lý hoạt động chuyển giá, ban hành và hướng dẫn đầy đủ các phương pháp xác định giá chuyển giao phù hợp với trình độ phát triển kinh doanh trong nước và phù hợp với thông lệ quốc tế. Trước mắt cần bổ sung một số điều luật về chống chuyển giá vào Luật Quản lý thuế, như là: ấn định số thuế trên doanh số khi doanh nghiệp kê khai không hợp lý; làm tốt thuế nhà thầu; thỏa thuận trước về giá giao dịch liên kết…..
- Cần ban hành quy chế xử phạt cụ thể cho các trường hợp phát hiện hành vi chuyển giá. Việc cụ thể hóa hình thức phạt và mức phạt sẽ tạo nên sự công bằng và hiệu quả trong công tác kiểm tra và xử lý các trường hợp vi phạm, đồng thời giảm các tiêu cực có thể xảy ra.
Dựa vào kinh nghiệm của một số nước trên thế giới, Việt Nam có thể xây dựng các mức phạt sao cho phù hợp, nhưng phải đảm bảo tính răn đe. Chẳng hạn, Việt Nam nên quy định khoản phạt có thể từ 20% đến 100% số thuế truy thu, thời hiệu truy thu thuế nên tăng lên từ 5-10 năm trờ về trước tùy theo mức độ vi phạm.
Hai là, thiết lập cơ chế thỏa thuận trước về phương pháp xác định giá theo nguyên tắc giá thị trường (advance pricing agreement - APA) để chống chuyển giá. Đây là một biện pháp hiệu quả cho quản lý chống chuyển giá bên cạnh việc thanh tra, kiểm tra, vì đây là một cách thỏa thuận giữa cơ quan thuế và người nộp thuế về phương pháp xác định giá giao dịch, chỉ cần DN giao dịch dưới giá thỏa thuận, Cục thuế sẽ phát hiện ngay.
Ba là, nghiên cứu giao quyền điều tra cho cơ quan thuế. Việc giao quyền điều tra không chỉ giúp cơ quan thuế có điều kiện làm tốt hoạt động chống chuyển giá, mà còn tạo điều kiện làm tốt hiệu quả quản lý thuế nói chung.
Bốn là, thu hẹp các ưu đãi thuế. Chênh lệch thuế thu nhập doanh nghiệp giữa các quốc gia, chênh lệch thuế suất thuế thu nhập doanh nghiệp trong một quốc gia do áp dụng thuế suất ưu đãi và các ưu đãi khác như miễn, giảm thuế là tiền đề để các doanh nghiệp thực hiện hành vi chuyển giá. Chỉ sử dụng ưu đãi thuế trong những trường hợp có lợi nhất so với các hình thức ưu đãi khác, chẳng hạn như trợ cấp, trợ giá, hỗ trợ phát triển kết cấu hạ tầng...,nên hạn chế tối đa các chính sách xã hội trong ưu đãi thuế.
Năm là, thành lập bộ phận chuyên trách quản lý thuế đối với hoạt động chuyển giá tại cơ quan thuế. Đây chính là bộ phận có chức năng chuyên thu thập thông tin phục vụ quản lý thuế ở cả trong nước và quốc tế. Cần hoàn thiện quy chế phối hợp giữa các cơ quan chức năng có liên quan với cơ quan thuế trong hoạt động chống chuyển giá, đặc biệt là sự phối hợp của các cơ quan ngoại giao của Việt Nam ở nước ngoài trong các hoạt động kiểm tra, thanh tra và điều tra chống chuyển giá
Tuy nhiên, về lâu dài, nên ban hành Luật Chống chuyển giá, vì đây là cơ sở pháp lý quan trọng nhất cho hoạt động chống chuyển giá, không chỉ có ý nghĩa đối với quản lý thuế thu nhập doanh nghiệp còn liên quan đến quản lý thuế giá trị gia tăng, thuế tiêu thụ đặc biệt, thuế tài nguyên...
