Luật sư Nguyễn Thanh Hà - Chủ tịch Công ty Luật TNHH SB Law trả lời truyền hình thông tấn về vấn đề tham gia đầu tư thông qua hình thức sàn giao dịch Forex. Nội dung cụ thể như sau:
- Thưa ông, hiện nay hình thức đầu tư ngoại hối forex đang có tính pháp lý như thế nào tại Việt Nam?
Trả lời:
Forex (hay còn được biết đến là “ngoại hối”), là thị trường trao đổi tiền tệ trên toàn cầu, phi tập trung (viết tắt của từ tiếng Anh – Foreign exchange). Đây là nơi mà các nhà đầu tư, các tổ chức và ngân hàng trao đổi, đầu cơ, mua bán các đồng tiền trên thế giới. Kinh doanh Forex là hoạt động giao dịch tiền tệ. Tiền tệ được mua bán, thực hiện giao dịch theo cặp, chênh lệch về giá giữa các đồng tiền là nơi tạo ra lợi nhuận hoặc thua lỗ, cặp tiền tệ tăng giá thì người mua thu được lợi nhuận, cặp tiền tệ giảm giá thì người mua chịu thua lỗ.
Forex không có trung tâm tài chính hay vị trí địa lý cụ thể, giao dịch Forex được thực hiện với sự giúp đỡ của phần mềm máy tính. Việc giao dịch tiền tệ có thể được thực hiện tại bất cứ điểm nào trên thế giới, chỉ cần có truy cập internet.
Theo Điều 36 Pháp lệnh Ngoại hối năm 2005 (được sửa đổi, bổ sung năm 2013) quy định nguyên tắc kinh doanh, cung ứng dịch vụ ngoại hối như sau:
(i) Tổ chức tín dụng, chi nhánh ngân hàng nước ngoài và các tổ chức khác được kinh doanh, cung ứng dịch vụ ngoại hối ở trong nước và nước ngoài sau khi được Ngân hàng Nhà nước Việt Nam chấp thuận bằng văn bản;
(ii) Ngân hàng Nhà nước Việt Nam quy định về phạm vi kinh doanh, cung ứng dịch vụ ngoại hối ở trong nước và nước ngoài, điều kiện, trình tự, thủ tục chấp thuận kinh doanh, cung ứng dịch vụ ngoại hối của tổ chức tín dụng, chi nhánh ngân hàng nước ngoài và các tổ chức khác.
Hiện nay, tại Việt Nam, kinh doanh trên sàn giao dịch ngoại hối là hành vi trái pháp luật. Cụ thể: Điều 23, Nghị định số 88/2019/NĐ-CP Quy định về xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực tiền tệ và ngân hàng có quy định phạt từ 10-100 triệu đồng đối với hành vi Mua, bán ngoại tệ tại tổ chức không được phép thu đổi ngoại tệ
Mặc dù chúng ta đã có Sandbox – cơ chế thử nghiệm hoặc thí điểm các chính sách, ý tưởng hoặc mô hình kinh doanh mới trong phạm vi và thời gian xác định nhưng vẫn phải chịu sự giám sát chặt của các nhà quản lý và chưa thực sự trở nên phổ biến.
- Ông đánh giá như thế nào về hoạt động quản lý các sàn forex hiện nay?
Trả lời:
Các sàn forex phổ biến tại Việt Nam hiện nay chủ yếu là các sàn chịu trách nhiệm quản lý bởi các công ty, tổ chức tại nước ngoài. Khi mở sàn forex, các công ty này sẽ đăng ký với cơ quan có thẩm quyền tại nước của họ, để xin giấy phép hoạt động. Tại Mỹ, Úc, Anh, … đều đã có có các cơ quan nhà nước quản lý, kiểm soát tài chính thực hiện nhiệm vụ kiểm soát sàn forex. Tuy nhiên ở Việt Nam, dịch vụ ngoại hối chỉ được phép cung cấp bởi các tổ chức tín dụng, chi nhánh ngân hàng nước ngoài, tổ chức khác được Ngân hàng Nhà nước Việt Nam chấp thuận bằng văn bản (theo Điều 36 Pháp lệnh Ngoại hối), nên hiện tại không có sàn giao dịch nào được hoạt động do công ty tại Việt Nam mở ra, đồng thời cũng không có cơ quan nhà nước thực hiện nhiệm vụ quản lý các sàn forex. Các sàn forex đang hoạt động tại Việt Nam hiện đang chịu sự quản lý từ nước ngoài, nơi tổ chức cung cấp dịch vụ đặt trụ sở, nên việc quản lý các sàn forex hoạt động tại Việt Nam còn nhiều lỗ hổng.
- Khi người dân tham gia vào các sàn forex sẽ phải chịu những rủi ro gì?
Trả lời:
Khi nhà đầu tư tham gia vào các sàn giao dịch Forex này, rủi ro đầu tiên và có thể dễ dàng thấy được nhất là chủ thể đó phải đối mặt với vi phạm pháp luật. Theo quy định tại Pháp lệnh Ngoại hối, dịch vụ ngoại hối chỉ được phép cung cấp bởi các tổ chức tín dụng, chi nhánh ngân hàng nước ngoài, tổ chức khác được Ngân hàng Nhà nước Việt Nam chấp thuận bằng văn bản. Do vậy, các hoạt động tham gia sàn giao dịch Forex hiện nay đều là trái pháp luật. Các tổ chức, cá nhân cung ứng dịch vụ này là vi phạm pháp luật Việt Nam về quản lý ngoại hối, trong khi đó, những người tham gia giao dịch vừa vi phạm pháp luật, vừa không được pháp luật bảo vệ nếu có tranh chấp, xung đột xảy ra.
Ngoài ra, các mô hình đầu tư như sàn Forex này còn tiềm ẩn nguy cơ lừa đảo, thua lỗ vô cùng cao, vì gần như các nhà đầu tư tham gia hoàn toàn chỉ giao dịch bằng tiền ảo, hình thức này sẽ tiếp tay cho các hoạt động phi pháp khi mà mới đây, hàng loạt hệ thống giao dịch tiền ảo liên quan đến hoạt động rửa tiền như Bitcoin hay Liberty Reserve đã bị phá vỡ.
Hầu như các sàn forex hiện nay đều từ Mỹ. Tại Mỹ đã có những quy định rất cụ thể về điều kiện thành lập và hoạt động của một công ty trung gian (Brokerage firm) ví dụ như điều kiện về trụ sở, về hệ thống kế toán của công ty, điều kiện về vốn, điều kiện về người quản lý trong công ty…. Tất cả các điều kiện này sẽ được Cơ quan quản lý tài chính của Mỹ (FINRA) – chịu trách nhiệm điều tiết các công ty môi giới và thị trường hối đoái, thông qua.
Theo đó, đa số thông tin liên quan về thị trường tỷ giá đều phải xem từ các trang web nước ngoài, do vậy không phải ai cũng hiểu và nắm bắt được tất cả tình hình. Trong khi đó, thị trường biến động liên tục, từng giây, nếu đưa ra các quyết định mua/bán không đúng, rủi ro mất trắng vốn là rất lớn.
- Việc người dân mang tiền đi đầu tư vào các sàn forex hay sàn vàng, chứng khoán nước ngoài như vậy có thể coi là mang tiền đi đầu tư ở nước ngoài không, thưa ông?
Trả lời:
Theo Khoản 1 Điều 3 Nghị định số 83/2015/NĐ-CP quy định về đầu tư ra nước ngoài thì Đầu tư ra nước ngoài là việc nhà đầu tư chuyển vốn; hoặc thanh toán mua một phần hoặc toàn bộ cơ sở kinh doanh; hoặc xác lập quyền sở hữu để thực hiện hoạt động đầu tư kinh doanh ngoài lãnh thổ Việt Nam; đồng thời trực tiếp tham gia quản lý hoạt động đầu tư đó.
Luật Đầu tư năm 2014 quy định: “Việc chuyển vốn đầu tư ra nước ngoài phải tuân thủ các quy định của pháp luật về quản lý ngoại hối, xuất khẩu, chuyển giao công nghệ và quy định khác của pháp luật có liên quan”.
Theo quy định của pháp luật Việt Nam hiện hành (cụ thể là Pháp lệnh ngoại hối) thì kinh doanh ngoại hối là một lĩnh vực chưa được pháp luật cho phép và không được phép mở các sàn giao dịch ngoại hối tại Việt Nam. Việc cá nhân, tổ chức thực hiên giao dịch forex là trái với quy định của pháp luật Việt Nam. Đặc biệt, những giao dịch ngoại hối trên các sàn forex mở tại Việt Nam chắc chắn là vi phạm pháp luật. Theo đó, việc người dân mang tiền đi đầu tư vào các sàn forex ở nước ngoài không phải là hoạt động đầu tư ra nước ngoài.
