Mới đây, Bộ Tài chính cho biết Việt Nam sẽ sớm thí điểm sàn giao dịch tiền số được cấp phép, bảo đảm minh bạch và tuân thủ pháp luật, đồng thời bảo vệ quyền lợi của nhà đầu tư. Thông tin này được giới đầu tư tiền số đón nhận tích cực, dù cách thức hoạt động và khung pháp lý vẫn còn là câu hỏi. Để làm rõ hơn về chủ đề xây dựng sàn giao dịch tiền số, Luật sư Nguyễn Thanh Hà, chủ tịch SBLAW đã có những chia sẻ trên kênh VOV Đài tiếng nói Việt Nam.
Câu 1: Ông đánh giá như thế nào về sự cần thiết của việc thí điểm sàn giao dịch tiền số được cấp phép?
Trả lời:
Trong bối cảnh thị trường tiền số tại Việt Nam hiện nay, việc thí điểm sàn giao dịch tiền số được cấp phép đang đặt ra nhiều vấn đề cần cân nhắc kỹ lưỡng. Một mặt, việc này có thể mở ra cơ hội quản lý dòng tiền hiệu quả hơn, hạn chế các hoạt động rửa tiền, đồng thời tạo điều kiện cho việc thu thuế từ giao dịch tiền số. Mặt khác, sàn giao dịch được cấp phép có thể cung cấp một môi trường giao dịch an toàn và minh bạch hơn, bảo vệ quyền lợi của nhà đầu tư và thúc đẩy sự phát triển của công nghệ blockchain. Tuy nhiên, việc xây dựng một khung pháp lý hoàn chỉnh và hiệu quả cho thị trường tiền số là một thách thức lớn, đòi hỏi sự phối hợp chặt chẽ giữa các cơ quan quản lý.
Thị trường tiền số cũng tiềm ẩn nhiều rủi ro về an ninh mạng, gian lận và thao túng thị trường, đòi hỏi các biện pháp kỹ thuật và quản lý rủi ro hiệu quả. Tính biến động cao của thị trường cũng có thể gây ra những rủi ro tài chính lớn cho nhà đầu tư. Để đảm bảo hiệu quả của việc thí điểm, cần có một lộ trình rõ ràng và chi tiết, bao gồm các giai đoạn thử nghiệm, đánh giá và điều chỉnh, cũng như các quy định về giám sát và quản lý rủi ro. Việc xem xét kỹ lưỡng các khía cạnh kinh tế, pháp lý và công nghệ là rất quan trọng trước khi đưa ra quyết định cuối cùng.
Việc thí điểm sàn giao dịch tiền số được cấp phép là một bước đi quan trọng và cần thiết trong bối cảnh nền kinh tế số đang phát triển mạnh mẽ. Hiện nay, thị trường tiền số tại Việt Nam vẫn hoạt động chủ yếu trong "vùng xám" của pháp luật, khiến nhà đầu tư đối diện với nhiều rủi ro, từ gian lận, lừa đảo đến mất tài sản do không có cơ chế bảo vệ rõ ràng. Việc thí điểm một sàn giao dịch chính thức giúp thiết lập khung pháp lý rõ ràng, bảo đảm tính minh bạch, bảo vệ quyền lợi của nhà đầu tư, đồng thời tạo cơ hội để cơ quan quản lý giám sát, kiểm soát rủi ro một cách hiệu quả hơn.
Câu 2: Việc thí điểm giao dịch tiền số sẽ tác động ra sao đến các nhà đầu tư và nền kinh tế?
Trả lời:
Để đáp ứng yêu cầu của các hoạt động đầu tư, kinh doanh có sử dụng đồng tiền số thì một sàn giao dịch loại tài sản này được thiết lập là hoạt động đáp ứng yêu cầu tất yếu của xã hội. Một sàn giao dịch đồng tiền số được thực hiện thí điểm, dù chưa thể hứa hẹn kết quả sẽ đi đến đâu nhưng chắc chắn sẽ ít nhiều tác động tích cực đến cả nhà đầu tư và nền kinh tế.
Đối với nhà đầu tư:
Thứ nhất, một sàn giao dịch tiền số sẽ giúp gia tăng tính an toàn và minh bạch, với những giao dịch được niêm yết công khai lên thì nhà đầu tư sẽ cảm thấy yên tâm hơn vì có sự giám sát và quản lý từ các cơ quan nhà nước có thẩm quyền. Sàn giao dịch này đóng vai trò trở thành kênh thông số đầu vào sàng lọc tất cả các giao dịch tiền số mang tính chất lừa đảo và gian lận như một khâu đầu tiên của việc cấp phép.
Thứ hai, sàn giao dịch tiền số sẽ trở thành kênh thông tin cung cấp những cơ hội đầu tư mới trong bối cảnh nền kinh tế đang chịu sự tác động và thúc đẩy mạnh mẽ của chuyển đổi số. Một sàn giao dịch tiền số phát triển với nhiều thành tựu đạt được trong giai đoạn thí điểm hứa hẹn sẽ tạo đà phát triển cho cả những hoạt động khác, mà điển hình như Blockchain.
Thứ ba, sàn giao dịch tiền số cũng sẽ trở thành thước đo đánh giá sự hoàn thiện của các quy định pháp luật trong việc bảo vệ nhà đầu tư. Các quy định pháp lý được đặt ra có bảo vệ một cách tối đa quyền lợi của nhà đầu tư hay không hay cần phải có sự sửa đổi bổ sung thì sàn giao dịch tiền số chính là đối tượng sẽ được xem xét và đánh giá.
Đối với nền kinh tế:
Một sàn giao dịch tiền số thí điểm hứa hẹn trở thành động lực thúc đẩy phát triển công nghệ mới, như blockchain và góp phần xây dựng nền kinh tế số hiện đại.
Mặt khác, khi sàn giao dịch tiền số trở thành kênh đầu tư thu hút được sự quan tâm của nhiều nhà đầu tư, nhà nước có thể tận dụng nó trở thành nguồn thu thuế để tăng ngân sách.
Với xu hướng các giao dịch trên thị trường tài sản số ngày cành trở nên thịnh hành thì với tư cách là một trong những “mắt xích” của kinh tế toàn cầu, Việt Nam không thể không thừa nhận các giao dịch bằng tài sản số. Và để kiểm soát tốt hơn thị trường tiền số, một sàn giao dịch tiền số cần phải được thí điểm để giảm thiểu những rủi ro khi hoạt động đầu tư kinh doanh bằng tiền số đang từng bước du nhập vào Việt Nam.
Câu 3: Theo ông, việc sớm thí điểm sàn giao dịch tiền số có khả thi không?
Trả lời:
Để phân tích khả thi của việc thí điểm sàn giao dịch tiền số tại Việt Nam, cần căn cứ vào tình hình thực tế hiện tại của thị trường tiền số và các yếu tố liên quan. Hiện nay, có thể thấy được một số thuận lợi đối với việc triển khai sàn giao dịch tiền số này.
Thứ nhất, nhu cầu thị trường cao là một yếu tố quan trọng trong việc thí điểm sàn giao dịch tiền số tại Việt Nam. Hiện nay, khoảng 21% dân số tham gia đầu tư vào tiền mã hóa, một con số đáng kể cho thấy sự quan tâm mạnh mẽ của người dân đối với các loại tài sản số. Sự gia tăng này không chỉ phản ánh xu hướng toàn cầu mà còn cho thấy rằng người tiêu dùng Việt Nam ngày càng nhận thức rõ hơn về lợi ích và cơ hội mà tiền mã hóa mang lại. Điều này tạo ra một thị trường tiềm năng lớn cho sàn giao dịch, khi mà nhu cầu về các nền tảng giao dịch an toàn và hiệu quả ngày càng tăng.
Thứ hai, sự phát triển của công nghệ thông tin và internet cũng góp phần làm cho việc tiếp cận thông tin về tiền số trở nên dễ dàng hơn. Người dân có thể tìm hiểu, so sánh, và đầu tư vào các đồng tiền mã hóa một cách nhanh chóng và thuận tiện. Hơn nữa, nhiều nhà đầu tư trẻ tuổi, đặc biệt là thế hệ Gen Z, đang tham gia vào thị trường này với mong muốn tối ưu hóa lợi nhuận từ việc đầu tư. Tính linh hoạt trong giao dịch và tiềm năng sinh lời cao của tiền mã hóa cũng là những yếu tố thu hút họ.
Thứ ba, việc triển khai sàn giao dịch sẽ thúc đẩy phát triển công nghệ blockchain và fintech tại Việt Nam, nâng cao năng lực cạnh tranh của nền kinh tế. Những yếu tố này cho thấy việc thí điểm sàn giao dịch tiền số có thể mang lại nhiều lợi ích cho nền kinh tế và thị trường tài chính.
Tuy nhiên, việc triển khai sàn giao dịch tiền số tại Việt Nam đối mặt với nhiều thách thức. Khung pháp lý vẫn chưa hoàn chỉnh, với nhiều vấn đề như quyền sở hữu và trách nhiệm pháp lý chưa được giải quyết. Rủi ro bảo mật và gian lận là mối lo ngại lớn, khi các sàn giao dịch có thể trở thành mục tiêu cho các cuộc tấn công mạng. Thêm vào đó, thiếu kiến thức về tiền số trong dân cư có thể dẫn đến các quyết định đầu tư sai lầm. Việc điều tiết và giám sát thị trường cũng gặp khó khăn do tính phi tập trung của tiền số và sự cần thiết phải phối hợp giữa nhiều cơ quan. Cuối cùng, sự cạnh tranh từ các sàn giao dịch quốc tế có thể làm giảm sức hấp dẫn của sàn nội địa, đồng thời việc quản lý các giao dịch xuyên biên giới cũng tạo ra thách thức lớn trong việc ngăn chặn gian lận và rửa tiền.
Chốt lại, theo quan điểm của tôi, việc thí điểm sàn giao dịch tiền số tại Việt Nam là khả thi nếu được triển khai với một khung pháp lý rõ ràng, cơ sở hạ tầng bảo mật mạnh mẽ và sự hỗ trợ từ các cơ quan quản lý. Sự thành công của việc triển khai này sẽ phụ thuộc vào khả năng giải quyết các vấn đề này và sự phối hợp giữa các bên liên quan.
Câu 4: Để tạo điều kiện thuận lợi cho việc sớm hoàn thiện sàn giao dịch tiền số, những quy định pháp lý nào cần được tháo gỡ, thưa ông? Ông có đề xuất ra sao về vấn đề này?
Trả lời:
Việc thí điểm sàn giao dịch tiền số được cấp phép tại Việt Nam là một bước tiến quan trọng trong việc hợp pháp hóa và quản lý thị trường tiền số. Tuy nhiên, để triển khai hiệu quả cần sớm cải thiện khung pháp lý để vừa tạo điều kiện thuận lợi cho nhà đầu tư, vừa đảm bảo an toàn và kiểm soát rủi ro.
Trước tiên, cần làm rõ định danh pháp lý của tiền số. Hiện nay, tiền số chưa được công nhận là phương tiện thanh toán hợp pháp tại Việt Nam, do đó cần quy định cụ thể về bản chất pháp lý của các loại tài sản số, bao gồm tiền mã hóa và token. Điều này giúp tạo cơ sở pháp lý rõ ràng cho hoạt động giao dịch, đầu tư và quản lý rủi ro.
Thứ hai, cần xây dựng cơ chế quản lý sàn giao dịch tiền số theo hướng cấp phép, giám sát hoạt động và yêu cầu tuân thủ các tiêu chuẩn an toàn tài chính, phòng chống rửa tiền, bảo vệ dữ liệu khách hàng. Cơ quan quản lý có thể tham khảo mô hình từ các quốc gia như Singapore hay Nhật Bản, nơi tiền số được quản lý chặt chẽ nhưng vẫn tạo điều kiện phát triển thị trường.
Thứ ba, cần có cơ chế bảo vệ nhà đầu tư, bao gồm quy định về minh bạch thông tin, kiểm toán định kỳ và giải pháp xử lý tranh chấp. Do thị trường tiền số có tính biến động cao, việc có các quy định chặt chẽ về niêm yết tài sản số, công bố thông tin và bảo hiểm tài sản sẽ giúp giảm thiểu rủi ro cho nhà đầu tư.Cuối cùng, việc xây dựng khung pháp lý cần có sự phối hợp giữa các cơ quan quản lý như Ngân hàng Nhà nước, Bộ Tài chính, Bộ Công an để đảm bảo quản lý hiệu quả nhưng không gây cản trở sự phát triển của công nghệ blockchain và tài sản số tại Việt Nam. Việc thử nghiệm cơ chế sandbox trước khi áp dụng rộng rãi cũng là một hướng đi hợp lý, giúp kiểm soát rủi ro trước khi triển khai trên quy mô lớn.
