Ngày 29 tháng 4 năm 2025, Chính phủ Việt Nam đã ban hành Nghị định 94/2025/NĐ-CP, quy định về cơ chế thử nghiệm có kiểm soát trong lĩnh vực ngân hàng. Nghị định này, có hiệu lực từ ngày 1 tháng 7 năm 2025, tạo ra một khung pháp lý cho phép thử nghiệm các giải pháp công nghệ tài chính (fintech) trong môi trường được quản lý chặt chẽ. Mục tiêu chính là thúc đẩy đổi mới sáng tạo, hiện đại hóa ngành ngân hàng, phổ cập tài chính một cách minh bạch, an toàn và hiệu quả, đồng thời hỗ trợ xây dựng khung pháp lý phù hợp dựa trên kết quả thử nghiệm.

Bài viết này sẽ phân tích các điểm đáng chú ý của nghị định, bao gồm phạm vi, đối tượng, điều kiện, và các biện pháp bảo vệ khách hàng.

1. Cơ chế thử nghiệm có kiểm soát

Nghị định thiết lập một cơ chế thử nghiệm có kiểm soát, cho phép các tổ chức triển khai các sản phẩm, dịch vụ và mô hình kinh doanh mới thông qua các giải pháp fintech. Cơ chế này đảm bảo rằng các thử nghiệm được thực hiện trong một môi trường an toàn, với sự giám sát chặt chẽ từ Ngân hàng Nhà nước Việt Nam. Các giải pháp fintech được phép thử nghiệm bao gồm:

• Chấm điểm tín dụng: Sử dụng công nghệ để tự động đánh giá khả năng trả nợ của khách hàng, giúp tăng hiệu quả và giảm chi phí đánh giá tín dụng.
• Chia sẻ dữ liệu qua Open API: Cho phép trao đổi dữ liệu an toàn và chuẩn hóa giữa các tổ chức tài chính và bên thứ ba, thúc đẩy tích hợp và đổi mới dịch vụ.
• Cho vay ngang hàng (Peer-to-Peer Lending - P2P Lending): Kết nối trực tiếp người vay và người cho vay thông qua nền tảng số, loại bỏ trung gian truyền thống.

Các giải pháp này phải đáp ứng các tiêu chí cụ thể, như tính đổi mới, chưa được áp dụng rộng rãi, đảm bảo bảo vệ khách hàng và ổn định thị trường, đồng thời có tính khả thi để triển khai sau thử nghiệm.

2. Mục tiêu của cơ chế thử nghiệm

Nghị định đặt ra các mục tiêu chiến lược nhằm hiện đại hóa ngành ngân hàng và tăng cường khả năng tiếp cận tài chính:

• Khuyến khích phát triển các giải pháp fintech mới để nâng cao hiệu quả và tính cạnh tranh của ngành ngân hàng.
• Hiện đại hóa lĩnh vực ngân hàng khi ứng dụng công nghệ để cải thiện quy trình và dịch vụ tài chính.
• Tăng cường khả năng tiếp cận dịch vụ tài chính cho các nhóm dân cư chưa được phục vụ đầy đủ, đặc biệt thông qua các nền tảng như P2P lending.
• Xác định các rủi ro tiềm ẩn, chi phí và lợi ích của các giải pháp fintech để đảm bảo an toàn cho hệ thống tài chính.
• Kết quả thử nghiệm sẽ là cơ sở để các cơ quan nhà nước nghiên cứu và hoàn thiện các quy định pháp luật liên quan.

3. Đối tượng tham gia

Nghị định áp dụng cho các đối tượng sau:

• Tổ chức tín dụng: Các ngân hàng và tổ chức cung cấp dịch vụ tín dụng theo quy định của Luật Các tổ chức tín dụng.
• Chi nhánh ngân hàng nước ngoài: Được phép tham gia thử nghiệm, nhưng không áp dụng cho lĩnh vực cho vay ngang hàng.
• Công ty công nghệ tài chính (fintech): Phải đáp ứng các điều kiện nghiêm ngặt, bao gồm:
  • Là pháp nhân hợp pháp tại Việt Nam, không có vốn đầu tư nước ngoài.
  • Người đại diện pháp luật và giám đốc điều hành phải có trình độ đại học trong các lĩnh vực kinh tế, quản trị kinh doanh, luật hoặc công nghệ thông tin, và ít nhất 2 năm kinh nghiệm quản lý trong lĩnh vực tài chính hoặc ngân hàng.
  • Không đang trong quá trình sáp nhập, giải thể hoặc phá sản.
• Các cơ quan nhà nước có thẩm quyền, khách hàng và các tổ chức, cá nhân khác liên quan đến cơ chế thử nghiệm.

Tất cả các đối tượng tham gia phải được Ngân hàng Nhà nước Việt Nam cấp Giấy chứng nhận tham gia thử nghiệm.

4. Điều kiện thử nghiệm

Nghị định quy định các điều kiện cụ thể để đảm bảo các thử nghiệm được thực hiện an toàn và hiệu quả:

• Thời gian thử nghiệm: Tối đa 2 năm, có thể gia hạn tối đa 2 lần, mỗi lần không quá 1 năm.
• Phạm vi địa lý: Chỉ được thực hiện trong lãnh thổ Việt Nam, không cho phép thử nghiệm liên vùng hoặc xuyên biên giới.
• Quy định đặc biệt cho cho vay ngang hàng:
  • Giao dịch phải sử dụng đồng Việt Nam.
  • Các công ty P2P lending chỉ được hoạt động trong phạm vi được cấp phép, không được tham gia các hoạt động kinh doanh khác.
  • Không được tự cung cấp bảo đảm cho vay, đóng vai trò người vay, hoặc cung cấp dịch vụ cho vay cho các tiệm cầm đồ.
• Tiêu chí cho giải pháp fintech: Các giải pháp phải có tính đổi mới, chưa được áp dụng rộng rãi, đảm bảo bảo vệ khách hàng, ổn định thị trường, và có tính khả thi để triển khai sau thử nghiệm.

5. Báo cáo và giám sát

Các tổ chức tham gia phải tuân thủ các yêu cầu báo cáo nghiêm ngặt để đảm bảo tính minh bạch và cho phép Ngân hàng Nhà nước Việt Nam giám sát hiệu quả:

• Báo cáo hàng quý: Nộp trước ngày 15 của tháng tiếp theo, bao gồm dữ liệu giao dịch và đánh giá rủi ro.
• Báo cáo giữa kỳ: Nộp trong vòng 15 ngày kể từ khi đạt một nửa thời gian thử nghiệm, đánh giá tiến độ và kết quả sơ bộ.
• Báo cáo cuối kỳ: Nộp ít nhất 90 ngày trước khi kết thúc thử nghiệm, cung cấp đánh giá toàn diện về hiệu quả, rủi ro và bài học kinh nghiệm.
• Báo cáo sự cố: Báo cáo ngay trong vòng 24 giờ khi xảy ra sự cố, kèm theo báo cáo chi tiết trong vòng 3 ngày.

Ngân hàng Nhà nước Việt Nam sẽ giám sát thông qua các báo cáo này, kiểm tra tại chỗ và đánh giá rủi ro, phối hợp với các bộ, ngành liên quan để đảm bảo tuân thủ.

6. Bảo vệ khách hàng

Nghị định đặt trọng tâm vào việc bảo vệ quyền lợi của khách hàng tham gia thử nghiệm:

• Các tổ chức phải cung cấp thông tin rõ ràng về các rủi ro liên quan đến giải pháp fintech.
• Đảm bảo thông tin cung cấp cho khách hàng là minh bạch và chính xác.
• Áp dụng các biện pháp bảo mật để bảo vệ thông tin cá nhân của khách hàng.
• Phải giải quyết khiếu nại trong vòng 5 ngày.
• Các tổ chức phải chịu trách nhiệm bồi thường thiệt hại cho khách hàng theo quy định pháp luật.

7. Xử lý vi phạm

Trong trường hợp vi phạm quy định, không triển khai thử nghiệm trong vòng 90 ngày, hoặc nếu thử nghiệm gây ra rủi ro nghiêm trọng, Ngân hàng Nhà nước Việt Nam có quyền dừng thử nghiệm và thu hồi Giấy chứng nhận tham gia.

8. Giải quyết rủi ro trong cho vay ngang hàng

Nghị định nhận diện các rủi ro tiềm ẩn của cho vay ngang hàng, đặc biệt là nguy cơ biến tướng thành “tín dụng đen” với lãi suất cao và phí không minh bạch. Để giải quyết vấn đề này, nghị định áp dụng các biện pháp:

• Giới hạn phạm vi hoạt động của các công ty P2P lending.
• Cấm các công ty này tham gia các hoạt động kinh doanh khác hoặc tự cung cấp bảo đảm cho vay.
• Yêu cầu giám sát chặt chẽ và báo cáo định kỳ để phát hiện và xử lý kịp thời các rủi ro.
• BẢNG TÓM TẮT CÁC ĐIỂM CHÍNH CỦA NGHỊ ĐỊNH 94/2025/NĐ-CP

Tư vấn pháp luật chính xác, hiệu quả tại: https://vi.sblaw.vn/tu-van-phap-luat/