Luật sư Nguyễn Thanh Hà - Chủ tịch công ty luật SBLAW trả lời phỏng vấn Thời báo tài chính Việt Nam với Chủ đề là "Bảo vệ doanh nghiệp xuất khẩu trước những rủi ro về tài chính".
Xuất khẩu đóng vai trò quan trọng trong nền kinh tế, tạo điều kiện thuận lợi cho sự phát triển kinh tế, tăng trưởng GDP, cải thiện mức sống và việc làm cho người dân. Tuy nhiên, bối cảnh kinh tế thế giới liên tục biến đổi khó lường, ngày càng phức tạp, doanh nghiệp xuất khẩu của Việt Nam đang phải đối mặt với nhiều rủi ro và thách thức. Theo ông những rủi ro, thách thức mà doanh nghiệp Việt Nam gặp phải là gì?
Trả lời:
Thách thức đầu tiên mà các doanh nghiệp xuất khẩu của Việt Nam phải đối mặt đó là: tình trạng thiếu đơn hàng, khi rất nhiều đơn hàng xuất khẩu của hầu hết các ngành hàng tiêu dùng bị cắt giảm, hoãn hoặc hủy và nhiều doanh nghiệp không ký được đơn hàng mới, bởi áp lực lạm phát từ nhiều quốc gia, trong đó có những đối tác thương mại lớn của Việt Nam. Thách thức thứ hai là áp lực tài chính đối với doanh nghiệp xuất khẩu. Tình trạng thiếu vốn, tiếp cận vốn khó khăn do áp lực lãi vay tăng cao, tỷ giá ngoại tệ biến động tăng, chi phí nguyên vật liệu đầu vào vẫn tăng và đứng ở mức cao, trong khi các doanh nghiệp phần lớn khó khăn do phải chống chịu các tác động, ảnh hưởng bởi đại dịch Covid-19 suốt hơn hai năm qua. Cùng với đó là các thách thức về yêu cầu chất lượng hàng hóa xuất khẩu vào các thị trường đối tác ngày càng đòi hỏi tiêu chuẩn cao hơn, đặc biệt là các mặt hàng nông, thủy sản.
Thực tế cho thấy, những rủi ro đối với DN xuất khẩu, cũng như DN nhập khẩu hiện nay phần lớn liên quan nhiều đến vấn đề pháp lý. Được biết ông đã hỗ trợ pháp lý cho nhiều doanh nghiệp nước ngoài, cũng như trong nước về hoạt động xuất nhập khẩu, xin ông cho biết những vướng mắc này trong một số vụ việc điển hình như thế nào?
Trả lời:
Nhìn từ thực tiễn một số vụ việc điển hình đã từng tư vấn và xử lý, tôi nhận thấy rằng các doanh nghiệp Việt Nam mặc dù có năng lực sản xuất nhưng còn thiếu kinh nghiệm trong giao dịch thương mại quốc tế, từ đó dẫn đến chưa có sự đánh giá cẩn trọng về bên mua hàng cũng như là các biện pháp để hạn chế rủi ro khi xuất khẩu hàng hoá.
Cụ thể, có hai nội dung pháp lý cơ bản mà các doanh nghiệp cần phải lưu ý trong quá trình hoạt động kinh doanh nói chung và thực hiện các giao dịch tương tự: Một là, quá trình giao kết, đàm phán hợp đồng có sự tham gia của bên môi giới. Hai là, phương thức thanh toán trong giao dịch là nhờ thu.
Trước hết, trên thực tế các Bên được môi giới thường đặt niềm tin rất nhiều, tin tưởng những thông tin mà Bên môi giới cung cấp, từ đó sinh ra sự chủ quan và không thu thập, kiểm tra thông tin của Bên còn lại trong giao dịch, tương tự như trong giao dịch bất động sản, bên mua thường sẽ rất tin tưởng môi giới bất động sản mà ít khi tìm hiểu đầy đủ pháp lý, thông tin của dự án bất động sản mà mình đầu tư.
Bên cạnh đó, phương thức nhờ thu thường được các Bên trong giao dịch thương mại quốc tế lựa chọn để áp dụng bởi chi phí thấp, đơn giản, dễ thực hiện, thủ tục không phức tạp như thanh toán thông qua thư tín dụng. Tuy nhiên, đây cũng được xem là phương thức tiềm ẩn nhiều rủi ro cho Bên bán. Bởi lẽ, trong phương thức này, các Ngân hàng chỉ đóng vai trò “thu hộ” nên sẽ không có trách nhiệm thanh toán thay cho Bên mua, kể cả khi Ngân hàng nhận được bộ chứng từ hợp lệ và việc thanh toán sẽ phụ thuộc hoàn toàn vào ý chí của Bên mua. Trường hợp Bên mua không thiện chí hoặc không có năng lực tài chính, rủi ro không được thanh toán của Bên bán là điều hoàn toàn có thể xảy ra.
Ngoài ra, việc giao hàng còn kéo theo các vấn đề về vận chuyển, kho bãi lưu hàng nên nếu Bên mua chậm trễ trong việc thanh toán và nhận hàng thì Bên bán vừa phải chịu các chi phí nêu trên, vừa phải chịu rủi ro đối với việc lưu trữ, bảo quản hàng hóa. Hơn ữan, nếu Bên bán lựa chọn thủ tục khởi kiện để giải quyết tranh chấp về nghĩa vụ thanh toán của Bên mua thì việc khởi kiện còn kéo theo các chi phí, thủ tục phát sinh, đặc biệt nếu là giao dịch thương mại quốc tế thì chi phí sẽ rất lớn, thủ tục để khởi kiện sẽ rất phức tạp.
Để ứng phó với những rủi ro, thách thức đó, việc tận dụng các công cụ tài chính là hết sức quan trọng. Theo ông, những phương thức tài chính nào nên được doanh nghiệp tận dụng để giảm thiểu rủi ro trong quá trình hoạt động?
Trả lời:
Để giảm thiểu rủi ro trong quá trình hoạt động kinh doanh, doanh nghiệp có thể tận dụng một số phương thức tài chính sau đây:
Thứ nhất, đa dạng hóa danh mục đầu tư và nguồn thu nhập giúp giảm thiểu tác động của sự thay đổi trong một lĩnh vực cụ thể đối với toàn bộ doanh nghiệp. Việc này có thể bao gồm đa dạng hóa sản phẩm, dịch vụ hoặc thậm chí là đa dạng hóa thị trường mục tiêu.
Thứ hai, đảm bảo rằng chuỗi cung ứng của doanh nghiệp là linh hoạt và chống đỡ được những biến động không mong muốn. Việc này giúp đảm bảo nguồn cung cấp và giảm thiểu rủi ro về sự gián đoạn trong quá trình sản xuất.
Thứ ba, đầu tư vào các chương trình bảo hiểm có thể giảm thiểu tác động của những sự kiện không mong muốn. Việc này cung cấp một lớp bảo vệ tài chính cho doanh nghiệp.
Thứ tư, duy trì dòng tiền tích cực là quan trọng để đối mặt với bất kỳ khủng hoảng tài chính nào. Điều này bao gồm việc quản lý cẩn thận về nguồn thu nhập, chi phí và quản lý lưu chuyển tiền một cách hiệu quả.
Bên cạnh đó, cần sử dụng dịch vụ tư vấn tài chính chuyên nghiệp để có cái nhìn toàn diện về tình hình tài chính và nhận được các gợi ý cụ thể về cách tối ưu hóa tài chính và giảm thiểu rủi ro.
Những biện pháp này có thể được kết hợp để tạo ra một chiến lược toàn diện giúp doanh nghiệp đối mặt với những thách thức tài chính và giảm thiểu rủi ro.
Một trong các công cụ tài chính được đánh giá cao để hỗ trợ doanh nghiệp chính là tham gia bảo hiểm hàng hóa xuất nhập khẩu. Được biết, đây là một nghiệp vụ bảo hiểm được triển khai sớm nhất của thị trường bảo hiểm Việt Nam. Ông đánh giá vai trò của công cụ bảo hiểm đối với hoạt động xuất khẩu hàng hóa hiện nay của các doanh nghiệp Việt Nam như thế nào?
Trả lời:
Công cụ bảo hiểm đóng một vai trò quan trọng trong hoạt động xuất khẩu hàng hóa của các doanh nghiệp Việt Nam, cung cấp nhiều lợi ích quan trọng để bảo vệ doanh nghiệp khỏi các rủi ro trong quá trình giao dịch quốc tế. Bên cạnh đó, bảo hiểm hàng hóa xuất khẩu đóng vai trò quan trọng trong việc thúc đẩy hoạt động xuất khẩu và đầu tư của hầu hết các quốc gia trên thế giới. Đây là một công cụ hữu ích trong thương mại quốc tế, bảo vệ sản phẩm và dịch vụ của nhà sản xuất trước những rủi ro tiềm ẩn.
Xin ông cho biết doanh nghiệp xuất khẩu có những lợi ích gì khi tham gia bảo hiểm hàng hóa xuất nhập khẩu và cơ quan quản lý cần có giải pháp gì để hỗ trợ doanh nghiệp?
Trả lời:
Khi tham gia bảo hiểm hàng hóa xuất nhập khẩu doanh nghiệp nhận được những lợi ích sau:
Thứ nhất, đảm bảo an toàn cho hàng hóa trong quá trình vận chuyển. Trong trường hợp xảy ra các rủi ro như mất mát hoặc hư hỏng, doanh nghiệp sẽ được bồi thường theo điều khoản bảo hiểm đã thỏa thuận.
Thứ hai, giảm thiểu rủi ro cho doanh nghiệp. Nhờ đó, doanh nghiệp có thể tập trung vào hoạt động kinh doanh chính mà không phải lo lắng về các rủi ro có thể xảy ra trong quá trình vận chuyển hàng hóa.
Thứ ba, tăng tính cạnh tranh của doanh nghiệp. Điều này bởi vì doanh nghiệp có thể cung cấp cho đối tác thương mại một dịch vụ toàn diện hơn, bao gồm cả bảo hiểm hàng hóa.
Thứ tư, tăng độ tin cậy đối với đối tác thương mại. Điều này bởi vì đối tác thương mại sẽ có niềm tin hơn vào khả năng của doanh nghiệp trong việc đảm bảo an toàn cho hàng hóa.
Thứ năm, tiết kiệm được thời gian và chi phí trong việc giải quyết các vấn đề này. Khi có bảo hiểm hàng hóa xuất nhập khẩu, doanh nghiệp sẽ được hỗ trợ từ phía bảo hiểm trong việc giải quyết các vấn đề liên quan đến hàng hóa.
Các cơ quan quản lý cần thiết kế và cung cấp gói sản phẩm bảo hiểm xuất khẩu mở rộng là giải pháp thiết thực hỗ trợ các doanh nghiệp xuất khẩu. Bên cạnh đó, cơ quan quản lý cần cung cấp dịch vụ tư vấn pháp lý để giúp doanh nghiệp hiểu rõ hơn về bảo hiểm; Tổ chức sự kiện hoặc các cuộc họp đối thoại giữa cơ quan quản lý và các công ty bảo hiểm để thảo luận về cách cải thiện và tối ưu hóa các sản phẩm bảo hiểm cho doanh nghiệp xuất khẩu,...
Đối với doanh nghiệp xuất nhập khẩu, theo ông doanh nghiệp cần làm gì để tận dụng tốt những công cụ tài chính để giảm thiểu rủi ro?
Trả lời:
Để tận dụng tốt những công cụ tài chính giảm thiểu rủi ro, các doanh nghiệp xuất nhập khẩu cần hiểu đúng và đầy đủ về những công cụ tài chính, về những đặc trưng của các công cụ, những yêu cầu mà doanh nghiệp cần phải đáp ứng nếu muốn áp dụng các công cụ tài chính đó. Bên cạnh đó, các doanh nghiệp cần cập nhật thông tin liên quan đến chính sách thương mại, thuế quan, và các yếu tố tác động đến môi trường kinh doanh quốc tế. Theo dõi biến động thị trường quốc tế và điều chỉnh chiến lược kinh doanh dựa trên những thay đổi này. Cuối cùng, các doanh nghiệp cần phải lập kế hoạch tài chính chặt chẽ đảm bảo sự hiểu biết rõ ràng, sự ổn định của dự phòng tài chính. Tuy nhiên, mỗi doanh nghiệp có điều kiện kinh doanh và môi trường khác nhau, vì vậy, việc tận dụng công cụ tài chính và giảm thiểu rủi ro cần phải được điều chỉnh theo từng trường hợp cụ thể.
