Việc xây dựng công trình trên đất nông nghiệp mà không được phép chuyển đổi mục đích sử dụng là vi phạm pháp luật theo Luật Đất đai 2024 và các quy định liên quan. Khi bị phát hiện, người vi phạm có thể bị yêu cầu tự tháo dỡ công trình để khôi phục tình trạng đất ban đầu. Nếu không thực hiện, cơ quan chức năng sẽ tiến hành cưỡng chế, gây thêm chi phí và thiệt hại.
Mở đầu bài viết này sẽ hướng dẫn chi tiết 6 bước hiệu quả tự tháo dỡ công trình vi phạm, đảm bảo tuân thủ pháp luật và chia sẻ từ Luật sư Nguyễn Thanh Hà - Chủ tịch Công ty Luật SB Law. Mời quý bạn đọc theo dõi để nắm rõ quy trình và bảo vệ quyền lợi của mình:
Bước 1: Xác nhận tình trạng vi phạm và nhận thông báo từ cơ quan chức năng
Người dân liên hệ UBND cấp xã để xác nhận tình trạng vi phạm. Nếu đã bị lập biên bản vi phạm hành chính, người dân sẽ nhận được Quyết định xử phạt vi phạm hành chính (theo mẫu tại Nghị định 123/2024/NĐ-CP) kèm yêu cầu khắc phục hậu quả, bao gồm tháo dỡ công trình.
Thông thường, quyết định sẽ quy định thời gian tự tháo dỡ (thường từ 15-30 ngày, tùy trường hợp).
Thực tế, năm 2023, tại xã Liên Ninh, huyện Thanh Trì, ông Nguyễn Văn T nhận Quyết định xử phạt 40 triệu đồng và yêu cầu tháo dỡ nhà ở 50 m² xây trên đất trồng cây lâu năm trong vòng 20 ngày.
Bước 2: Chuẩn bị kế hoạch tháo dỡ
Người dân lập kế hoạch chi tiết, bao gồm thời gian, nhân lực, phương tiện và cách thức tháo dỡ.
Sau đó, cần thuê đội ngũ tháo dỡ chuyên nghiệp hoặc phối hợp với gia đình, người quen để giảm chi phí.
Trong quá trình tháo dỡ, người dân phải đảm bảo an toàn lao động như: trang bị bảo hộ, kiểm tra hệ thống điện, nước trước khi tháo dỡ để tránh tai nạn.
Người dân cần lưu ý: Nếu công trình lớn (nhà nhiều tầng, kết cấu bê tông), cần tham khảo ý kiến kỹ sư xây dựng để đảm bảo an toàn.
Trong thực tế: Tại huyện Đông Anh, năm 2024, bà Trần Thị H thuê một đội tháo dỡ chuyên nghiệp để phá dỡ nhà cấp 4 xây trái phép trên đất trồng lúa. Công trình được tháo dỡ trong 7 ngày, với chi phí khoảng 30 triệu đồng.
Bước 3: Thông báo và phối hợp với cơ quan chức năng
Người dân cần gửi thông báo bằng văn bản đến UBND cấp xã hoặc đội thanh tra xây dựng huyện, nêu rõ kế hoạch tháo dỡ (thời gian bắt đầu, dự kiến hoàn thành, đơn vị thực hiện).
Trong quá trình này, người dân yêu cầu cơ quan chức năng giám sát quá trình tháo dỡ để xác nhận việc hoàn thành khắc phục hậu quả.
Việc này sẽ giúp người dân tránh tình trạng bị phạt thêm hoặc bị cưỡng chế do không tuân thủ thời hạn.
Trong thực tế, tại xã Vĩnh Quỳnh, huyện Thanh Trì, năm 2023, ông Phạm Văn L gửi kế hoạch tháo dỡ nhà kho 100 m² xây trên đất nông nghiệp đến UBND xã và mời cán bộ địa chính giám sát. Sau khi hoàn thành, ông được xác nhận đã khắc phục vi phạm, tránh bị cưỡng chế.
Bước 4: Thực hiện tháo dỡ công trình
Trong bước này, người dân cần tiến hành tháo dỡ theo kế hoạch, bắt đầu từ các bộ phận dễ tháo như mái, cửa, tường, sau đó đến kết cấu chính.
Cùng với đó, người dân nên thu gom phế liệu (gạch, sắt thép, gỗ) để tái sử dụng hoặc bán, giảm chi phí; đảm bảo không làm ảnh hưởng đến đất đai, tài sản lân cận và môi trường xung quanh.Nếu công trình có sử dụng vật liệu nguy hiểm (amiăng, hóa chất), cần thuê đơn vị xử lý chuyên nghiệp theo quy định tại Nghị định 114/2021/NĐ-CP về quản lý chất thải nguy hại.
Trong thực tế, tại huyện Hoài Đức, năm 2024, một hộ dân tự tháo dỡ nhà xưởng 200 m² xây trên đất nông nghiệp trong 10 ngày, thu gom phế liệu bán được 15 triệu đồng, giảm phần nào thiệt hại tài chính.
Phá dỡ công trình sai phạm trên đất nông nghiệp ở xã Song Phương (huyện Hoài Đức)
Bước 5: Khôi phục tình trạng đất ban đầu
Trong bước này, người dân cần san lấp, cải tạo đất để đưa về trạng thái phù hợp với mục đích nông nghiệp (ví dụ: đất trồng lúa, đất trồng cây hàng năm).
Nếu đất bị ô nhiễm do vật liệu xây dựng, người dân cần thuê đơn vị môi trường xử lý trước khi sử dụng.
Tuy nhiên, người dân cần lưu ý: Theo Điều 10 Nghị định 123/2024/NĐ-CP, việc khôi phục đất là bắt buộc để tránh bị phạt thêm. Cơ quan chức năng sẽ kiểm tra để xác nhận đất đã được khôi phục đúng quy định.
Thực tế, tại xã An Khánh, huyện Hoài Đức, năm 2023, ông Lê Văn M sau khi tháo dỡ nhà ở trái phép, đã thuê máy xúc san lấp đất và trồng lại lúa trên 300 m² đất nông nghiệp, được UBND xã xác nhận hoàn thành khắc phục.
Bước 6: Báo cáo hoàn thành và xin xác nhận
Trong bước này, người dân gửi báo cáo bằng văn bản đến UBND cấp xã kèm hình ảnh, video minh chứng quá trình tháo dỡ và khôi phục đất.
Sau đó, người dân yêu cầu cơ quan chức năng kiểm tra thực tế và cấp xác nhận hoàn thành khắc phục hậu quả. Xác nhận này là cơ sở để tránh bị xử lý thêm hoặc bị đưa vào danh sách vi phạm tái diễn.
Ví như tại huyện Gia Lâm, năm 2024, bà Nguyễn Thị P sau khi tháo dỡ nhà cấp 4 xây trên đất trồng cây lâu năm, gửi báo cáo kèm ảnh chụp đất đã khôi phục cho UBND xã Dương Xá. Xã đã xác nhận hoàn thành, giúp bà tránh bị cưỡng chế và phạt thêm.
Theo Luật sư Nguyễn Thanh Hà, Chủ tịch Công ty Luật SBLaw, “Chủ động tháo dỡ và phối hợp với cơ quan chức năng không chỉ giúp giảm thiệt hại tài chính mà còn thể hiện thiện chí, tránh bị xử lý nặng hơn. Nếu không chắc chắn về quy trình, nên tham khảo ý kiến luật sư hoặc cán bộ địa chính”.
Nếu không tự tháo dỡ trong thời hạn quy định, cơ quan chức năng sẽ ban hành Quyết định cưỡng chế theo Điều 118 Luật Xử lý vi phạm hành chính 2012. Người vi phạm phải chịu toàn bộ chi phí cưỡng chế, có thể lên đến hàng trăm triệu đồng, tùy quy mô công trình. Ngoài ra, việc không tuân thủ có thể dẫn đến: Bị phạt bổ sung do không chấp hành quyết định hành chính; Nguy cơ bị truy cứu trách nhiệm hình sự theo Điều 229 Bộ luật Hình sự 2015 nếu vi phạm gây hậu quả nghiêm trọng; Mất quyền lợi khi đất bị thu hồi, không được bồi thường tài sản trên đất.
Tự tháo dỡ công trình xây dựng trái phép trên đất nông nghiệp là cách duy nhất để người dân giảm thiểu thiệt hại tài chính và pháp lý.
Với quy định ngày càng nghiêm ngặt tại Hà Nội, đặc biệt mức phạt gấp đôi theo dự thảo nghị quyết mới, người dân cần cẩn trọng và tuân thủ đúng quy định để tránh hậu quả đáng tiếc.
