Luật sư Nguyễn Thanh Hà - Chủ tịch Công ty Luật TNHH SB LAW đã trả lời báo VOV về vấn đề: Lãi suất cho vay tiêu dùng cao như vậy có bị phạm luật không? Dưới đây là nội dung chi tiết:
Câu hỏi: Hiện nay nhiều người đi vay lãi suất tiêu dùng của các tổ chức tín dụng với mức khá cao, một số ý kiến phản ánh, họ cảm thấy như bị "lừa" bởi các tổ chức tín dụng khi mà nhìn vào số tiền lãi hoặc trả mãi mà không hết nợ. Dưới góc độ của 1 luật sư, ý kiến của anh về vấn đề này như thế nào? Lãi suất cho vay tiêu dùng cao như vậy có bị phạm luật không?
Trả lời:
Hiện nay, chủ thể cung cấp dịch vụ tài chính tiêu dùng có hai nhóm chính, là các ngân hàng và các công ty tài chính. Thủ tục vay vốn qua công ty tài chính đơn giản, nhanh chóng, chỉ cần có chứng minh thư, sổ hộ khẩu là có thể được xem xét cho vay. Còn vay tiêu dùng tại các ngân hàng thương mại thì thủ tục lại đòi hỏi nhiều hơn như phải chứng minh được khả năng trả nợ, các khoản vay lớn phải có tài sản thế chấp. Bên cạnh đó, các công ty tài chính cho vay tiêu dùng không nhất thiết phải có tài sản thế chấp. Tuy nhiên, lãi suất cho vay tiêu dùng của các công ty tài chính thường cao hơn so với lãi suất cho vay tiêu dùng của các ngân hàng thương mại. Cụ thể, đối với mức lãi suất mua hàng trả góp, trong khi các ngân hàng thương mại có mức lãi suất trung bình dao động từ 10 – 25%/năm thì mức lãi suất của công ty tài chính từ 55% đến trên 84%/năm.
Việc lãi suất tiêu dùng cao tại các công ty tài chính, một phần do ảnh hưởng từ xu thế chung khi lãi suất huy động đã có sự tăng nhẹ trong thời gian qua. Hơn nữa, nguyên nhân còn do do chi phí đầu vào của nguồn vốn cho vay tiêu dùng của công ty tài chính thường cao hơn so với chi phí huy động vốn của ngân hàng thương mại (NHTM) do công ty tài chính không được phép huy động vốn từ dân cư, cũng không tận dụng được lợi thế mạng lưới như NHTM. Đồn thời, Thông tư 06/2016/TT-NHNN của NHNN cũng đưa ra yêu cầu các tổ chức tín dụng phi ngân hàng phải giảm tỷ lệ vốn ngắn hạn cho vay trung dài hạn từ 200% xuống còn 100% và sẽ giảm tiếp xuống 90% vào đầu năm 2017 và 80% vào đầu năm 2018. Những quy định này đòi hỏi các công ty tài chính phải tăng cường huy động vốn, trong đó có biện pháp tăng lãi suất.
Khoản 1 Điều 468 Bộ luật Dân sự năm 2015 có quy định về lãi suất như sau:
“1. Lãi suất vay do các bên thỏa thuận.
Trường hợp các bên có thỏa thuận về lãi suất thì lãi suất theo thỏa thuận không được vượt quá 20%/năm của khoản tiền vay, trừ trường hợp luật khác có liên quan quy định khác. Căn cứ tình hình thực tế và theo đề xuất của Chính phủ, Ủy ban thường vụ Quốc hội quyết định điều chỉnh mức lãi suất nói trên và báo cáo Quốc hội tại kỳ họp gần nhất.
Trường hợp lãi suất theo thỏa thuận vượt quá lãi suất giới hạn được quy định tại khoản này thì mức lãi suất vượt quá không có hiệu lực …”.
Theo tôi, quy định nêu trên chưa chặt chẽ khi mở ra điều khoản “trừ trường hợp luật khác có liên quan quy định khác”. Vì, nếu căn cứ theo quy định thì lãi suất cho vay của các tổ chức tín dụng không được quá 20%/năm như quy định tại Bộ Luật Dân sự năm 2015. Nếu vượt quá 20%/năm là bất hợp pháp nhưng điều luật này lain quy định thêm "trừ trường hợp luật khác có liên quan quy định khác" khiến các ngân hàng và công ty tài chính sẽ dựa theo Luật Các tổ chức tín dụng với quy định tổ chức tín dụng và khách hàng có quyền thỏa thuận về lãi suất. Do đó, lãi suất có thể vẫn vượt lên con số 20%/năm, hoặc cũng có thể thấp hơn 20% theo thỏa thuận đạt được giữa bên đi vay và cho vay.
Do đó, thiết nghĩ cơ quan nhà nước có thẩm quyền cần sớm có hướng dẫn cụ thể quy định về lãi suất cho vay tiêu dùng.
Bên cạnh đó, người vay tiêu dùng phải tìm hiểu kỹ các hợp đồng vay tiêu dùng, khả năng trả nợ trước khi đặt bút ký. Người tiêu dùng cần tìm hiểu rõ các nội dung thông tin cơ bản của hợp đồng vay như: mức lãi suất, thời gian vay, quy định về trả nợ trước hạn, mức phạt trả chậm, ... Và chỉ ký hợp đồng sau khi nắm rõ, nhìn rõ các thông tin thể hiện trên hợp đồng.
